Zal president Sheinbaum van Mexico afwijken van het beleid van voorganger AMLO?

Eerder deze week publiceerden we het artikel “Mexicaanse lessen voor parlementair links“, waarop onze regelmatige gastauteur Peter Storm reageerde dat het eenzijdig positief was. Hij kwam daarbij met een link naar een ander artikel, dat we in aanvulling hieronder vertaald hebben.

Claudia Sheinbaum erft grote uitdagingen, maar belooft tegelijkertijd continuïteit in het transformerende en controversiële beleid van AMLO. Sheinbaum is aangetreden na een verpletterende overwinning bij de presidentsverkiezingen, waardoor ze de eerste vrouwelijke leider van Mexico is geworden. Met ongeveer 60 procent van de stemmen is Sheinbaum klaar om de grote populariteit van haar voorganger en mentor, Andres Manuel Lopez Obrador (AMLO), te herhalen, vooral door beleid dat gericht is op het terugdringen van armoede en ongelijkheid.

Het is nog niet duidelijk hoe Sheinbaum haar macht de komende zes jaar zal gebruiken, maar ze zal grote uitdagingen erven, waaronder een reeks controversiële grondwetshervormingen, georganiseerde misdaad en geweld, en de taak om voor de Mexicanen te regeren.

Voor haar kandidatuur als presidentskandidaat was Sheinbaum, een milieuwetenschapper, minister van Milieu van Mexico-Stad tijdens Lopez Obradors ambtstermijn als burgemeester van de hoofdstad. Ze was ook lid van het Nobelprijswinnende Intergovernmental Panel on Climate Change. Ondanks haar expertise in klimaatverandering is de 62-jarige trouw gebleven aan Lopez Obrador en zijn pro-koolwaterstof energiebeleid. In 2018 werd Sheinbaum de eerste vrouwelijke burgemeester van Mexico-Stad, een functie die ze bekleedde tot ze vorig jaar ontslag nam om haar presidentiële aspiraties na te streven.

Sheinbaum zal proberen de meer succesvolle elementen van het beleid van Lopez Obrador voort te zetten. Hij kwam aan de macht met de belofte van een Cuarta Transformacion (Vierde Transformatie, beter bekend als 4T in het Spaans), waaronder het beëindigen van corruptie, het terugdringen van geweld en het uitbreiden van sociale programma’s. De verbetering van de armoede-indicatoren is een van de belangrijkste prestaties en de meest trotse nalatenschap van de vertrekkende regering.

Van 2018 tot 2022 ontsnapten meer dan vijf miljoen Mexicanen aan de armoede, volgens het meest recente rapport van de Nationale Raad voor de Evaluatie van het Sociale Ontwikkelingsbeleid (CONEVAL). Dit was deels te danken aan een aanzienlijke stijging van het algemene minimumdagloon, dat in dezelfde periode steeg van 88,15 pesos naar 248,93 pesos (ruwweg van 4,50 naar 14,50 dollar volgens de huidige wisselkoers).

Estefania Vela, directeur bij Intersecta, een feministische non-profitorganisatie die zich inzet voor het bevorderen van overheidsbeleid voor gelijkheid, legde uit dat tijdens de regering-AMLO historisch gemarginaliseerde mensen zich gezien voelden en een verbetering in hun leven ervoeren. “Het gaat niet alleen om symbolische prestaties, maar ook om materiële veranderingen in het dagelijks leven van miljoenen mensen,” zei Vela.

Hoewel de armoedecijfers zijn gedaald, staat president Sheinbaum nog voor grote uitdagingen. Extreme armoede steeg met 400.000 mensen, van 8,7 miljoen tot 9,1 miljoen tussen 2018 en 2022. Daarnaast waarschuwde CONEVAL voor een groeiend gebrek aan toegang tot gezondheidszorg en onderwijs. Het aantal mensen zonder toegang tot gezondheidsdiensten steeg in dezelfde periode van 20,1 miljoen naar 50,4 miljoen.

Marlene Solis, professor sociale wetenschappen aan het Colegio de la Frontera Norte (COLEF), stelde dat AMLO’s opkomst aan de macht en populariteit moeten worden gezien als een groot succes van een sociale beweging – de 4T – die vaak over het hoofd wordt gezien en die “de minimale basis heeft gelegd voor een verandering” tijdens deze presidentiële termijn. “Het is niet alleen hij, maar veel mensen achter dit project, dat al minstens dertig jaar in de maak is”, voegde Solis eraan toe.

Continuïteit en veranderingen

Sheinbaum heeft beloofd om het beleid van AMLO voort te zetten, waaronder een reeks voorgestelde grondwetswijzigingen die al zijn goedgekeurd. Morena, de regerende politieke partij, en haar bondgenoten controleren nu het Congres en een meerderheid van de 32 deelstaten van het land.

Midden september voerde AMLO, met de steun van Sheinbaum, een controversiële grondwetswijziging door die het Mexicaanse rechtssysteem op de schop neemt. Alle rechters, inclusief de leden van het Hooggerechtshof, zullen door de bevolking worden gekozen. De hervorming introduceert ook de figuur van de “gezichtsloze rechter” om die zogenaamd te beschermen tegen bedreigingen. Internationale mensenrechtenorganisaties verzetten zich echter tegen deze maatregel met het argument dat het recht van een verdachte op een eerlijk proces hierdoor wordt ondermijnd.

De hervorming leidde tot stakingen en een golf van protesten in grote steden door rechtenstudenten en werkers in de justitiële sector. Critici beweren dat het wetsvoorstel de macht van Morena zal versterken en de controle op de presidentiële autoriteit in gevaar zal brengen. Beleggers waren ook verontrust door het wetsvoorstel, en de peso – de Mexicaanse munteenheid – daalde in de dagen voorafgaand aan de stemming. Ondanks de oppositie tegen het wetsvoorstel gaf Sheinbaum onmiddellijk haar steun toen het eenmaal was aangenomen door te zeggen dat het “de rechtsbedeling zou versterken” in Mexico.

Vorige week keurde Mexico ook een hervorming goed die het leger controle geeft over de Nationale Garde, die onder leiding staat van een burger. Andere grondwetswijzigingen die nog goedgekeurd moeten worden, omvatten hervormingen die de transparantie van de overheid verminderen en de automatische voorlopige hechtenis uitbreiden.

“Als we het hebben over AMLO’s nalatenschap, denk ik dat we de twee moeten verzoenen. Een figuur die de komst vertegenwoordigde van degenen die systematisch vergeten zijn, maar die tegelijkertijd hervormingen promootte die meer ongelijkheid zouden kunnen vergroten in plaats van oplossen”, zei Vela.

Sheinbaum, vaak afgeschilderd als AMLO’s “marionet”, voerde haar campagne onder het motto “continuïteit met verandering”. Hoewel veel kiezers nieuwsgierig blijven naar de details van deze verandering, wordt verwacht dat Sheinbaum haar termijn zal beginnen met een hybride aanpak. Ze zal waarschijnlijk het beleid van AMLO voortzetten, maar ook nieuwe initiatieven introduceren, vooral op gebieden die van invloed zijn op vrouwen uit de arbeidersklasse.

AMLO, die er niet in slaagde om gendergerelateerd geweld effectief aan te pakken, verlaagde de financiering voor opvanghuizen voor vrouwen. Hij dreef vaak de spot met de feministische beweging en beschuldigde feministen ervan gemanipuleerd te zijn door zijn tegenstanders. Hij portretteerde zichzelf ook vaak als slachtoffer en beweerde zelfs dat de kritiek die hij kreeg, beschouwd kon worden als een vorm van gendergerelateerd geweld.

Dat is waarschijnlijk een van de gebieden waarop Sheinbaum een ander pad uitstippelt dan AMLO. Hoewel ze door zal gaan met controversieel beleid, waaronder de militarisering van de openbare veiligheid, die in verband is gebracht met verhoogde risico’s voor vrouwen en meisjes, heeft haar regering beloofd om zich te richten op het aanpakken van de ongelijkheid die vrouwen treft.

Vela en Solis verwezen beiden naar de belofte van de nieuwe president om een “nationaal zorgsysteem” op te zetten, gericht op het bevorderen van de ontwikkeling en autonomie van vrouwen door het ondersteunen van het onbetaalde zorgwerk dat traditioneel door vrouwen wordt gedaan.

“Dit is een heel belangrijke verandering, als ze dat zorgsysteem kunnen opzetten”, zei Solis. “Een van de uitdagingen voor veel vrouwen die we hebben waargenomen, is het gebrek aan infrastructuur en zorgdiensten om de zorg die de overheid verplicht is te bieden, te ondersteunen.”

Confrontaties

De 4T wordt gekenmerkt door tegenstrijdigheden. Hoewel een groot deel van de bevolking zich voor het eerst gezien en gehoord voelde door de regering, werd de regering van AMLO overschaduwd door grote zorgen, zoals georganiseerde misdaad, geweld en de groeiende militaire invloed.

Kritiek werd vaak afgedaan als partijdige aanvallen of politieke manoeuvres. Tijdens zijn zesjarige ambtstermijn domineerde AMLO de nieuwscyclus met lange nieuwsconferenties in de ochtend die door miljoenen mensen werden bekeken. Hij gebruikte dit platform vaak om critici rechtstreeks aan te vallen, waaronder mensenrechtenactivisten, non-profitorganisaties en families van vermisten.

Martin Villalobos, woordvoerder van de “Movimiento por Nuestros Desaparecidos en México”, een beweging die meer dan 60 families van verdwenen personen verenigt, erkent dat de regering van AMLO in het begin aanzienlijke vooruitgang boekte. Voor het eerst erkende ze de massale verdwijning van mensen in het land en richtte ze instellingen op zoals de Nationale Opsporingscommissie. Deze vooruitgang werd echter later teruggedraaid, met als dieptepunt dat de regering de beweging van families bekritiseerde.

“De kwestie van de verdwijningen was niet langer belangrijk voor de regering, en nog minder toen er politieke ondertonen ontstonden die ons denigreerden”, zei Villalobos. Sheinbaum heeft die retoriek van AMLO overgenomen door te beweren dat de huidige verdwijningen in Mexico worden gepleegd door criminelen en niet door de staat, ondanks bewijs van families dat wijst op de betrokkenheid van het leger en de politie in veel gevallen.

Families van de verdwenen personen hebben Sheinbaum opgeroepen om een nationale dialoog te starten om een agenda op te stellen voor het zoeken naar hun geliefden en het zoeken naar gerechtigheid. Villalobos sprak de hoop uit dat de nieuwe president haar mandaat niet zou beginnen met een confrontatie met de families of met het implementeren van beleid dat tot zo’n confrontatie zou kunnen leiden.

Solis, van COLEF, bevestigde dat bepaalde kwesties, zoals geweld, een uitdaging bleken om aan te pakken, wat bijdroeg aan een grotere afstand en ongemak tijdens de regering van AMLO. Dit was grotendeels te wijten aan zijn directe en confronterende toon. Aan de andere kant heeft Sheinbaum beloofd voor iedereen te regeren. “Ik denk dat Claudia gaat proberen om de relatie met die sectoren van de bevolking weer op te bouwen”, voegde Solís eraan toe. “Er is een deel van Claudia’s toespraak over het niet opwekken van zoveel spanning.”

Chantal Flores

Dit artikel verscheen op 2 oktober onder de titel “Will Mexico’s President Sheinbaum depart from predecessor AMLO’s policies?” op Al-Jazeera.