Zwarte Piet en racisme: een paar kritische (peper)noten
Toen ik mij een jaar of vijf geleden aansloot bij Doorbraak, was dat een van de weinige linkse organisaties die zich expliciet en zichtbaar verbond met het toenemende protest tegen Zwarte Piet. Eerlijk is eerlijk: destijds vond ik het een verspilling van tijd en energie. Weliswaar hadden Doorbraak en andere critici gelijk, maar ik zag niet direct de meerwaarde of het politieke belang ervan. Nu sinds een paar jaar het debat in alle hevigheid is losgebarsten (en ieder jaar de gemoederen verder lijken op te lopen), ben ik overtuigd. Het debat rond Zwarte Piet is juist nu van onmetelijk belang. Niet in de laatste plaats omdat er veel meer op het spel staat dan alleen de knecht van Sinterklaas.
Maar eerst een andere anekdote: twee jaar geleden woonde ik rond deze tijd van het jaar in Engeland. Talloze keren werd me daar gevraagd wat dat fenomeen “black Pete” nu precies was. Het googelen van een paar foto’s was vaak al genoeg om mijn Engelse vrienden ervan te overtuigen dat er iets goed mis was. “Maar dat is gewoon een slaaf!”, zo reageerde werkelijk iedereen. Britten kunnen zich niet voorstellen dat het in een land met zo’n historische rol in de slavernij en slavenhandel (dat hebben Groot-Brittannië en Nederland immers met elkaar gemeen), normaal is om ieder jaar en masse dit beeld op te roepen: een oude, witte man met dito baard, omgeven door een horde zwarte knechten.
VOC-mentaliteit
Let’s face it: Zwarte Piet ís een slaaf. Zijn typische klederdracht is die van de achttiende-eeuwse Moorse page (een huisslaaf, met andere woorden). En ja: Zwarte Piet ziet er ook uit als een ‘Moor’. Al klim je duizend keer door een schoorsteen, een grote bos kroeshaar en dikke, rode lippen zal je er niet van krijgen. Overigens, tot ver in de jaren tachtig sprak Zwarte Piet op de Nederlandse televisie met een zwaar Surinaams accent. Ook dat zal hij niet uit Spanje hebben meegenomen.
Zwarte Piet verwijst naar een verleden dat veel Nederlanders eigenlijk bedroevend slecht kennen. Eeuwenlang werden economische groei en voorspoed mogelijk gemaakt door de handel in – en uitbuiting van – slaven. Miljoenen mensen zijn door “ons” vermoord, ontvoerd, gevangen gehouden, op alle mogelijke manieren misbruikt en stelselmatig gereduceerd tot last- of werkdier. Ik zeg het zonder greintje ironie: “wij” gaan vandaag beter om met onze varkens dan destijds met “onze” slaven (en dat zegt meer over dat laatste, maar dat terzijde). Vandaag de dag hebben we het daar liever niet meer over. In plaats daarvan beroepen we ons in tijden van crisis op “onze VOC-mentaliteit”, en rehabiliteren we koloniale schurken als Michiel de Ruyter of Maarten Tromp, die hier nog altijd als “zeehelden” te boek staan.
Dus, resumerend: Zwarte Piet heeft alle uiterlijke kenmerken van een ouderwetse Moorse slaaf, en Nederland heeft op z’n zachtst gezegd een problematisch verleden in de verspreiding en instandhouding van de slavernij. Zwarte Piet appelleert aan een tijd dat het normaal was om zwarte mensen te zien als middel, als productiebron die naar believen verhandeld, verscheept, verkracht en vermoord mocht worden.
Folklore
Is het dan zo gek dat niet-witte mensen in het Nederland van vandaag zich oprecht beledigd en bespot voelen, zodra onze jaarlijkse verkleedpartij van start gaat? Is het zo ontzettend raar dat men zich stoort aan de onkritische manier waarop wij een relikwie uit een problematisch verleden onkritisch in stand houden? Veel Nederlanders die zich momenteel tegen dit fenomeen keren, zijn afstammelingen van slaven die uit Afrika werden ontvoerd en op plantages overzee gedwongen te werk werden gesteld. Voor hen is het terecht problematisch dat de enige breed gedragen verwijzing naar dit slavernijverleden niets meer is dan een stompzinnig stukje folklore. Maar ook andere (“witte” en “niet-witte”) Nederlanders zien in Zwarte Piet vooral een stukje populaire cultuur waarin de maatschappelijke verschillen tussen mensen van verschillende afkomst (lees: tussen “wit” en “zwart”) worden gelegitimeerd. De een is wit en de rijke baas, de anderen zijn allemaal zwart en zijn ondergeschikten. Natuurlijk is het problematisch dat onze kinderen (“wit” én “zwart”) met dat beeld worden opgevoed. Je hoeft echt niet “zwart”, “allochtoon” of “buitenlander” te zijn om dat te zien.
Aan de andere kant: ik kan me wel voorstellen waarom veel Nederlanders (opnieuw: zowel “wit” als “zwart”) zich moeilijk kunnen indenken waar iedereen zich toch zo druk over maakt. Uiteindelijk is het Sinterklaasfeest toch vooral een feest voor kinderen, een onschuldige traditie waarin het delen van cadeaus en lekkernijen of het samenzijn met vrienden en familie centraal staan? Is dat niet waar het ons allemaal om zou moeten gaan? Waarom moet daar dan zo nodig weer een probleem van worden gemaakt?
En dus richt men Facebook-pagina’s op (“Het Sinterklaasfeest moet blijven” met zo’n 55 duizend likes, en “Zwarte Piet moet zwart blijven” met zo’n zesduizend likes), hoont men de critici weg en verkondigt men dat (zoals Rita Verdonk het eens verwoordde) “ze ons Sinterklaasfeest af willen pakken”. Of men kiest voor meer subtiele argumenten, bijvoorbeeld door de vergelijking te trekken met “blanke vla” of “jodenkoeken’ (“is dat dan ook racistisch?”), om vervolgens te stellen dat er momenteel wel belangrijkere thema’s zijn om ons mee bezig te houden.
Blanke vla
Maar we zien hoe op deze manier een interessante en legitieme discussie op simplistische wijze tot een non-issue wordt gereduceerd. De “argumenten” die voorstanders van het fenomeen Zwarte Piet aandragen, doen op geen enkele manier recht aan de kritiek van hun tegenhangers. Ten eerste: niemand heeft er ooit voor gepleit om het Sinterklaasfeest af te schaffen of zelfs “af te pakken”. Nooit wordt gezegd dat we maar van de goedheiligman zelf af moeten. Maar kunnen we niet op zoek naar alternatieven voor Zwarte Piet? Zou de Sint niet eenvoudigweg een andere knecht kunnen krijgen? Of waarom klimt hij zelf niet door de schoorsteen? De Kerstman draait er immers zijn handen ook niet voor om.
Ten tweede: ja, het Sinterklaasfeest is een gewaardeerde traditie. Maar tradities veranderen nu eenmaal. Sterker nog: tradities bestaan slechts bij de gratie van verandering. Gebruiken en culturele fenomenen die zich niet aan de tijdsgeest kunnen aanpassen, ruimen vaak vroeg of laat het veld. Soms is dat maar beter, soms is het de moeite waard om bepaalde waardevolle elementen uit die tradities te behouden en de meer problematische of vervelende aspecten achter ons te laten. We vieren toch ook carnaval zonder nog te vasten? Of Kerst zonder naar de kerk te gaan?
Ten derde: de vergelijking tussen Zwarte Piet en “blanke vla” of “jodenkoek” trekt op niets. Het probleem is immers niet dat Zwarte Piet verwijst naar een kleur of afkomst op zich, maar om de relatie tussen Zwarte Piet en zijn witte baas. Bovendien: wat levert die vergelijking met “blanke vla” ons nu echt op? Is het echt een argument of meer een drogreden waarmee het werkelijke probleem omzeild kan worden? Overigens: de vergelijking met de “negerzoen” is daarentegen wel degelijk terecht: “neger” is immers een woord dat eveneens verwijst naar hetzelfde slavernijverleden, en wordt door “zwarte” Nederlanders (terecht) als diep beledigend ervaren. Dus hebben we de naam veranderd. Is de “negerzoen” echt anders gaan smaken nu hij “chocoladezoen” of simpelweg “zoen” heet? Ik dacht het niet.
Ten vierde: ook al is men het niet eens met bekende tegenstanders van Zwarte Piet (zoals Quinsy Gario), dan nog is het frappant hoe ongelooflijk heetgebakerd en agressief er op dit debat gereageerd wordt. Misschien is het voor veel witte Nederlanders inderdaad moeilijk voor te stellen wat er nu eigenlijk echt mis is met deze “traditie”. Maar betekent dat ook meteen dat het standpunt van Gario en anderen per definitie illegitiem is? Kunnen we ons echt niet voorstellen dat “witte” mensen nu eenmaal andere associaties hebben bij Zwarte Piet dan “zwarte” mensen? Ik denk dat er iets anders aan de hand is: men voelt zich wel degelijk door de kritiek aangesproken. Men ziet dat de samenleving verandert, en haar tradities en culturele gebruiken veranderen mee. Dat is niet altijd even gemakkelijk, en daarom houdt men met toenemende agressiviteit aan die oude tradities vast. In dit geval gaat dat niet zelden samen met onverholen racistische oprispingen. Het feit dat men Gario massaal afschildert als een “jankneger” die “terug moet naar zijn eigen land” en die “weer een eigenaar moet krijgen” laat eens te meer zien dat onze samenleving nog altijd niet van dat diepgewortelde (en vaak onderhuidse) racisme is gevrijwaard.
Debat
Dat brengt mij tot mijn laatste punt: Zwarte Piet is wel degelijk een belangrijk politiek thema. Het gaat hier namelijk om veel meer dan alleen de knecht van Sinterklaas. Het gaat zelfs om veel meer dan het Nederlandse slavernijverleden. Wat hier in wezen ter discussie staat, is de manier waarop we anno 2013 kunnen praten over discriminatie en maatschappelijke verschillen op basis van huidskleur of afkomst. Wat hier ter discussie staat, met andere woorden, is niet zozeer het fenomeen Zwarte Piet op zich, maar het debat rond deze en vergelijkbare thema’s zelf. Hoe gaan we om met de impliciete en onderhuidse vormen van racisme die onze samenleving nog altijd kenmerken? Hoe maken we – in een samenleving waarin (bijna) niemand zichzelf nog als racist ziet – thema’s als racisme tóch bespreekbaar? En vooral: waarom ís dit thema voor veel mensen zo ontzettend onbespreekbaar?
Men zou daar tegen in kunnen brengen dat Gario zijn doel voorbij schiet door zijn toevlucht te nemen tot bezwaarschriften en juridische procedures. Maar door in te zetten op een verbod op de intocht van Sinterklaas, weet Gario wel degelijk een nieuwe impuls te geven aan het lopende publieke debat. Dat is niet onbelangrijk. Het debat rond Zwarte Piet wordt ieder jaar dominanter en omvattender, en dat is een goed teken: blijkbaar voelen toch veel Nederlanders aan dat er hier iets goed verkeerd zit. Het frame “Zwarte Piet is racisme” wordt ieder jaar sterker, in weerwil van haar tegenstanders. Het is een hoopvol teken dat het Sinterklaasfeest er over tien of twintig jaar misschien wel anders uit zou kunnen zien dan nu.
Maar er is nog een andere reden om dit debat gaande te houden. Ik wil leven in een samenleving waarin er niet alleen geen plaats is voor racisme, maar waarin ook oprecht wordt afgerekend met het (Nederlandse) slavernijverleden. Bovenal prefereer ik een samenleving waarin plaats is voor een publiek debat over dit soort gevoelige thema’s, waarin mensen als Gario zich kunnen uiten zonder bespot, gediscrimineerd of zelfs gearresteerd en mishandeld te worden. Het is, meer in het algemeen, vooral dit laatste – de publieke ruimte en ons recht om te protesteren – dat momenteel sterk onder druk staat. We zullen het met alle macht moeten verdedigen. Ook daarom is het debat rond Zwarte Piet zo belangrijk.
Mathijs van de Sande
Ha Mathijs,
Je verwoordt precies wat ik ook al op mijn weblog schreef, alleen wat meer uitgebouwd. Een fijn stuk!
http://www.haes-producties.nl/blog-items/zwarte-piet-racistisch/
Steven
Mensen die discrimineren moeten worden ‘aangepakt’, niet Sinterklaas of Zwarte Piet. Die mensen die Quincy zijn moeder bespotten, die moeten zich verontschuldigen.
Mocht het huidige Sinterklaasfeest dan nog een zweem van rascisme bevatten, dan stel ik voor om dat aan te passen zoals het al zo vaak is aangepast, met wellicht gekleurde Pieten. Niet zo benauwd mensen, geen van beide partijen.
Met miljoenen mensen op de vlucht voor oorlogen, bijna een half miljoen kinderen in Nederland op of.onder de armoedegrens, grote problemen in heel Noord-Afrika, een nationale werkeloosheid die richting de 700.000 gaat met geringe kansen voor jongeren, lijkt me dat het vermeende slavernijverleden (check your facts) dat op louter gevoel is gebaseerd, wel een van de grootste problemen die opgelost moet worden.
Ga je collectief schamen zeg.
@Johnny dadels
Chapeau! Ben benieuwd wat jouw stuk, m.n. punt 4 teweeg brengt. Immers, evenals het ter discussie stellen van het Sinterklaasfeest is de vergelijking van de Jodenvervolging met de transatlantische slavernij heiligschennis in het tolerante Nederland. Het staat buiten kijf dat zwarte piet een slaaf is. “Ook al ben ik zwart als roet, ik meen het toch goed…”, nietwaar?
Ruim 30 jaar geleden, begin jaren 80 was de Sinterklaasdiscussie ook al aan de gang. In de ‘antiracisme beweging’ stelden we dat het Sinterklaasfeest berust op geschiedvervalsing. We voerden het motto “Sinterklaas was een Turk” en pleitten voor aanpassing van het feest. Zo stelden we voor om zwarte piet te vervangen door gekleurde helpers [m/v] en eventueel de blanke Sint voor een gekleurde cadeautjesman/vrouw. Zwart, wit, bruin, whatever. Het gaat toch om een kinderfeest en bij uitstek om de cadeautjes??? En, kinderen letten zogenaamd toch niet op de huidskleur van sint en piet?
Maar dat mocht niet baten, integendeel: we werden elke jaar opnieuw teruggefloten. Niet alleen door de massa die geen benul heeft van de Nederlandse geschiedenis. Zelfs door z.g. progressieven die vonden dat wij te ver gingen! Ook toen was het not done. Hoe durf je aan ons ‘kinderfeest’ te komen? Welnu, de huidige jongeren die de verwerpelijke reacties naar Gario slingeren waren toen de kleintjes -‘onze kinderen’- die met de immer actuele boodschap “Blanke goedheiligman met zwarte knecht” zijn opgegroeid. Alle argumenten en drogredenen van degenen [blank en zwart] die het Sinterklaasfeest in deze vorm willen behouden passeerden ook toen de revue. Daarom heb ik er een hard hoofd in dat Nederland ooit rijp zal zijn om deze mensonterende vertoning te zuiveren van de racistische trekken. Het komt gewoon niet aan, want men is zo egocentrisch dat empathie -het vermogen om je te kunnen verplaatsen in de ander- ver te zoeken is. De enkelen zoals de auteur van bovenstaand artikel en enkele reacties daargelaten. Tegen beter weten in blijf ik toch hopen dat meer blanken het licht zullen zien.
Ik speel ieder jaar zwarte piet voor een basisschool, en dat doe ik met heel veel plezier.
Ik zou het heel erg jammer vinden als zwarte piet zou worden afgeschaft.
Dat zwarte piet slaaf zou zijn, of racistisch zou zijn, ben ik het niet mee eens. Mijn ouders zijn van Surinaamse afkomst, dus ik heb zelf een kleurtje, en ik gebruik het zelfs om te laten zien aan kinderen dat ik een “echte” piet ben, zonder schoensmeer.
Ik ben vroeger zelf ook gepest om mijn huidskleur, en ik kan me voorstellen dat mensen heel kwaad worden als iemand je moeder uitscheld voor zwarte piet. Gaat dat minder worden door zwarte piet af te schaffen? Ik denk het niet. Pak die mensen aan die discrimineren, en laat zwarte piet met rust. En ik ben niet de enige die er zo over denkt, mijn familie en vrienden denkt er ook zo over.
Ik denk dat racisme alleen verdwijnt als mensen direct reageren op het moment dat iemand bv. een moeder uitschelden voor zwarte piet Net zoals sexisme alleen zal verdwijnen op het moment dat mensen meteen optreden als je een meisje uitscheld voor hoer. Roepen dat zwarte piet weg moet is makkelijk, vooral op internet, maar wil je echt helpen? Laat dan eens van je horen als je hoort dat iemand het heeft over apen als ze het over suris hebben.
Mooi artikel en mijn laatste druppel, ik ben om.
Het hele interessante videootje geeft voldoende opties om dit feest wat bij te sturen.
Kunnen we Zwarte Piet niet vervangen door een faun/elf achtig wezen?
Dat is veel leuker ook en sluit aan bij de Middeleeuwse traditie en natuur verering die we toch nodig hebben. En een beetje muziek kan ook geen kwaad. Hebben de fanfare’s ook weer een doel.
Vooral de uitgesproken negatieve reacties op dit prachtig artikel van Mathijs leren ons dat Quincy zijn doel voor 100% heeft getroffen en deze discussie mooi op gang heeft gezet. Het was hoogste tijd, opdat we uiteindelijk als gelijkwaardige burgers in deze maatschappij die nog zwaar beladen op alle punten met het de lugubere erfenis van de verschrikkelijke slavernij is, in vrede mogen leven.
Grote dank aan Mathijs.
Beste Mathijs,
Jouw stuk over Zwarte Piet heeft bij mij in ieder geval wel wat losgemaakt. Het optreden van Quincy Gario heeft me geraakt. Maar het is wel een kwestie waar we moeten proberen helder en zindelijk te discussiëren. Zo wil ik graag reageren.
Om te beginnen: je verwijzing naar ervaringen in Engeland. Juist Engeland heeft hele vreemde tradities en koestert die. Engelsen heb ik ook leren kennen als behoorlijk xenofoob. Hun eigen tradities staan buiten kijf, dat wat een ander doet is vreemd en raar. Toch is Engeland/UK een ‘smeltkroes’ van culturen afkomstig van het voormalige Empire en is de Engelsman van vandaag een hele andere dan die van pakweg 100 jaar geleden. Wat denk je van Boxing Day op 26 december waar iedereen een mallotig hoedje opzet dat bij ons op kinderfeestjes wordt gebruikt: in mijn ogen een directe verwijzing naar het feest dat de working class viert omdat het een vrije dag heeft. Erg common! Haal je argumenten dus niet uit de UK of van elders, laten we het eerst maar eens gewoon “onder elkaar” over deze kwestie hebben.
“Let’s face it: Zwarte Piet is een slaaf”: dit is een populistisch en retorisch trucje in je betoog dat het wat mij betreft omlaag haalt. Het is een opvatting, meer niet. En zeker niet de opvatting van de meeste mensen die bij de intocht komen kijken.
Let’s face it: Zwarte Piet is een clown. Deze stelling is net zo geldig als jouw uitspraak. Maar clowns hebben zeker ook een verleden dat zeer dubieus en discriminerend is. Ook geen groep die in het verleden fraai behandeld is. Heb je de Blechtrommel gelezen of gezien?
Vervolgens ga je in op hoe Zwarte Piet op televisie is gebracht. Daar is veel over te zeggen. Maar het medium televisie is nou niet het medium dat normatief moet zijn. Er worden nogal wat dingen op tv gebracht waar we met zijn allen vraagtekens bij kunnen zetten. Hoe denk je dat homo’s zich met het optreden van Geer en Goor voelen, bijvoorbeeld? Maar nog steeds geen argument dat het wezenlijke karakter van Zwarte Piet betreft, hooguit een zijspoor.
Mag ik je parafraseren? Wij gaan vandaag beter met onze varkens om dan in het verleden met onze homo’s.
“Zwarte Piet appelleert aan een tijd dat het normaal was om zwarte mensen te zien als middel, als productiebron die naar believen verhandeld, verscheept, verkracht en vermoord mocht worden.” Dat is een onduidelijke referentie: het appelleert aan, dat wil zeggen: het doet denken. Moet dan alles dat doet denken aan de uitbuiting van de arbeidersklasse in het verleden, waar ook bepaald niet soepel mee werd omgegaan, ook uit ons hedendaagse leven gebannen worden? Schaffen we Carnaval dan maar af, omdat het ergens aan appelleert? Ik vind die associatie erg stemmingmakend en populistisch. Maatstaf moet zijn hoe we vandaag de dag omgaan met tradities en gewoonten. Daar moeten we het over hebben. Overigens heb ik nooit een slaaf gehad, verhandeld, verscheept, verkracht of vermoord. Mijn huid is wel wit. Of blank, of roze, of niet-zwart.
Veel mensen storen zich aan de jaarlijkse verkleedpartij. De ervaring van zijn moeder die Quincy Gario in het interview bij PenW noemt, snijdt mij door mijn ziel. Ik vind dat verschrikkelijk en het sterkste argument om over deze kwestie na te denken. Ik zou graag duidelijk willen maken dat ik met Sinterklaas en Zwarte Piet nooit heb gemeend iemand nadeel te berokkenen, dat is nooit de intentie geweest. Maar laten we niet vergeten: er zijn mensen die tot in het diepst van hun ziel gekwetst zijn toen het huwelijk werd opengesteld voor mensen van gelijk geslacht. Van Mourik, de hoogleraar notariaat in Nijmegen, kondigde aan dat hij en zijn vrouw zouden gaan scheiden wanneer het huwelijk voor homo’s werd opengesteld (dat heeft hij overigens voor zover ik weet niet gedaan). Hij voelde zich zo gekwetst. Moet mijn houding ten aanzien van het huwelijk tussen homo’s worden bepaald door de houding van Van Mourik? En hoe denk je dat er in de Bible Belt (zowel in NL als in de USA) wordt gedacht over deze variant van het huwelijk? Moet ons dat terughoudender maken?
Blijft de compassie met (de moeder van) Gario Quincy. Zoals gezegd, voor mij een doorslaggevende reden om over de kwestie na te denken.
Dat tradities veranderen lijkt me een vanzelfsprekendheid. Opvattingen veranderen, gedrag verandert. Gelukkig, maar afgezien daarvan: ook onvermijdelijk. In het dorp waar ik opgroeide werd/wordt jaarlijks een (katholieke) sacramentsprocessie gehouden waarin kinderen meelopen. In deze traditie is al jaren plaats voor de Turkse (moslim) kinderen in het dorp: natuurlijk lopen die ook mee, ze horen erbij. De racistische praktijk moet veranderen. Daarmee zal de traditie veranderen.
De manier waarop met critici van Zwarte Piet wordt omgegaan staat buiten de discussie over Zwarte Piet zelf. Het is schandelijk wanneer critici als Quincy Gario de mond wordt gesnoerd, nog schandelijker is de manier waarop het is gebeurd. We moeten op de bres staan voor zijn en ieders recht, om een mening te geven. Ook dat is een verandering in de traditie die we van harte willen!
Elke cognitief psycholoog kan je vertellen over hoe het denken van mensen in schema’s verloopt. Waarschijnlijk niet geheel toevallig kreeg ik in mijn eerste jaar psychologie college van iemand uit Suriname die probeerde duidelijk te maken dat mensen “schema’s” gebruiken om de realiteit te ordenen. Toen begreep ik zeker niet zoals ik nu begrijp waar hij op doelde. Toen ik jaren later op Curaçao kwam en werkte, werd me iets duidelijk wat hij bedoeld moet hebben. De indeling in blank en bruin, wit en zwart, europees en afrikaan, geen van die schema’s bleek nog te kloppen. Op Curaçao leek elke indeling in soort of ras te zijn ontplofd. Overigens: juist daar is de algemene mening wel dat “hoe witter je huid, hoe beter”. Racisme is dus van alle tijden en van alle culturen. Schema’s zijn inherent aan hoe wij mensen de werkelijkheid om ons heen waarnemen. Maar dat is geen reden om het er niet over te hebben. Wat mij betreft is het idee dat een aantal jaren werd gebruikt om Zwarte Piet te vervangen door Gekleurde Piet (groen, geel, rood, etc.) een mogelijkheid om de traditie minder beladen te maken. En nog beter zou zijn indien niet Sinterklaas, maar Zwarte Piet, de echte held wordt van het verhaal. Kom op, creatieve denkers, we hebben goede ideeën nodig! Zo wil ik jouw verhaal dan ook vooral lezen, als een oproep om een traditie aan te passen aan de realiteit van vandaag. Dank je daarvoor!
Willy Peters
Zwarte Piet moet blijven!!! Door Jet Nijhuis
Er is ophef over de rol van zwarte Piet. Kranten schrijven er over en in televisieprogramma’s wordt er over gediscussieerd. Hij zou een voorbeeld van discriminatie en racisme zijn. De blanke Sint is de baas en zwarte piet moet het zware werk opknappen. Wordt het geen tijd om de rollen om te draaien, nu ook de ‘negerzoenen’ uit de schappen zijn verdwenen? Weg met de slavernij!
Misschien is het handig om iets meer te weten over de oorsprong en de geschiedenis van het Sinterklaasfeest. Zoals alle jaarfeesten heeft ook deze een voorchristelijke en een christelijke geschiedenis.
De Germanen noemden hun oppergod Odin. Nu had hij meer den 72 namen en wij kennen hem meestal onder de naam Wodan. Woensdag is naar Wodan genoemd. Hij reed op een snel, achtbenig paard Sleipnir, door de lucht. Hij, de goede Odin had de mensen de taal gegeven. Hij was immers heer van de lucht die ook door de longen stroomt. Behalve de spraak had hij ook de taal gegeven. De mondelinge taal en de schriftelijke. De runen waren heilige letters die veel kracht hadden. Wie deze runen in zijn zwaard kerfde was verzekerd van een goede overwinning in de strijd. Odins zonen, Balder bijvoorbeeld en Frey waren vruchtbaarheidsgoden. Zij hadden de taak met zon en regen voor een voorspoedige oogst te zorgen. In de wintertijd riepen de Germanen met offers en feesten hun goden aan om hen gunstig te stemmen. De kwade geesten werden met vuren verjaagd. Zo zou de vruchtbaarheid ook voor het volgende jaar gewaarborgd zijn.
Toen vanuit het zuiden eeuwen later de monniken in onze streken kwamen, vertelden zij verhalen over de heilige Nicolaas die in de 3de eeuw na Chr.bisschop was geweest van Myra. Verhalen over grote wonderen. Hij had zeelieden gered in een zware storm, kinderen tot leven gewekt en huwbare meisjes met goudstukken aan een bruidschat geholpen.
De bewoners van Noord-West Europa smulden van deze verhalen en vermengden het feest van zijn verjaardag met de feesten in de joeltijd. Zij herkenden in deze goedheiligman hun eigen oppergod Odin. Met een grote vanzelfsprekendheid werden beiden tegelijk vereerd. Het godendom van de Germanen verdween om plaats te maken voor de christelijke god. Ook Odins naam werd niet meer genoemd. Alleen in de namen van de dagen leven zij nog voort. Dit in tegenstelling tot de naam van Sint Nicolaas die ongekend populair werd. In de 12de eeuw was zijn populariteit zo groot dat hij in één adem werd genoemd met Jezus en Maria. Het Sint Nicolaasfeest was in die tijd een feest voor volwassenen. Pas in de 19de eeuw werd het een kinderfeest. Sint Nicolaas werd beschermer van de zeelieden, vanwege zijn wonderbaarlijke redding. Amsterdam met zijn zeehaven staat nog steeds onder zijn bescherming. Talloos zijn de Nicolaaskerken in de havensteden.
Ook de huwbare meisjes vroegen hem om steun en hulp. Hij had immers ooit drie meisjes aan een bruidschat geholpen? Lange tijd is het zelfs gewoonte geweest om op 5 december te trouwen. Men hoopte op de zegen voor geluk en vruchtbaarheid in de wintertijd, zoals lang geleden de Germanen in deze tijd Odin om vruchtbaarheid voor het volgende jaar smeekten. Wel eens naar de afbeelding op een speculaaspop gekeken? Tegenwoordig is het vaak een molentje, maar vroeger was het een vrouw en een man. Het waren ‘vrijers”. Naast het eten van speculaasjes kennen we rondom het Sinterklaasfeest nog meer gebruiken. De chocolade- en banketletters herinneren aan de runen van Odin. Ook de gewoonte om met Sinterklaas gedichten te maken heeft een Germaanse herkomst. De goden gaven de mensen namelijk de taal in de vorm van poezie. Het paard is ook een Germaanse erfenis. Het paard Sleipnir van Odin had acht benen. Die zijn inmiddels gereduceerd tot vier, maar Sinterklaas rijdt zoals Odin door de lucht, hoog op de daken.
Sinterklaas draagt mijter en tabberd, zoals de bisschop in de christelijke kerk. Ook het boek waarin goed en kwaad staat beschreven, komt uit de christelijke traditie. De bijbel was de leidraad voor een goed leven. Wie ervan af week, deed kwaad. De gouden munten zijn overgebleven uit het verhaal van de drie zakjes munten die Nicolaas gaf aan de drie huwbare meisjes.
Zwarte Piet kennen we pas sinds de 19de eeuw. Voor die tijd trad Sint alleen op of werd hij vergezeld door de duivel. Deze was in de Middeleeuwen niet alleen vertegenwoordiger van het kwaad, maar ook een grappenmaker. Naast de statige Sint zien we nu nog de pieten allerlei kwajongensstreken uithalen. De duivel die de boel op stelten zet kennen we ook uit de Middeleeuwse kerstspelen.
Behalve een historische hebben gebruiken en personages ook een symbolische betekenis. De dualiteit van goed en kwaad noemen we duivel en engel, zwarte piet en sinterklaas. Goed en kwaad zien we in allerlei vermommingen om ons heen en kennen ze in onszelf. De omo-witte man kan de roetzwartste ziel hebben en omgekeerd. Ras en huidskleur hebben daar niets mee te maken. Wie deze andere lagen van de werkelijkheid niet ziet, kan denken dat zwarte Piet een neger is en dat het Sinterklaasfeest een verwijzing is naar onderdrukking en slavernij. Wie deze andere betekenis wél ziet kan van zwarte piet leren hoe we om kunnen gaan met de donkere kant in de ander en onszelf. Piet houdt ons in zijn rijmpjes een spiegel voor. Hij benoemt onze minder goede kanten die we van onszelf niet kennen of liever niet willen zien. En dat doet hij met humor, met lichtheid. Is dat niet een les? Voor mij is het een les om het kwaad te bestrijden door in het licht te blijven staan. En als we de pijn van onze gekleurde medemens weg kunnen nemen door van zwarte piet een groene piet te maken? Van mij mag het.
Lees eens in Wikipedia het stukje over Zwarte Piet. Als het al om een slaaf zou gaan, dan is het een slaaf die door Sint Nicolaas vrijgekocht is. Daaruit concludeer ik dat het gaat om een vrije man.
Het Sinterklaasfeest, zoals we dat nu kennen met een zwarte Knecht is ontstaan aan het eind van de 18e eeuw. De slavernij was toen nog niet overal geëindigd. Vanuit historisch perspectief is het te begrijpen dat het Sinterklaasfeest deze vorm kreeg. Ik begrijp ook dat er mensen zijn die slaven als voorouders hebben, die hier nog last van hebben daar kan ik niet over oordelen. Maar laten we kijken naar wat het feest nu, in deze tijd, voor de kinderen betekent.
Er is geen kind in Nederland die Zwarte Piet als minderwaardig ziet. Er wordt juist enorm tegenop gekeken. Wat die Pieten allemaal kunnen en durven!
Probeer het feest te zien zoals het in deze tijd is. Het is toch onmogelijk om een feest dat zo in onze cultuur verweven is van het ene op het andere jaar te veranderen door ineens witte Pieten mee te laten lopen? Wie daar een geloofwaardig verhaal voor kan bedenken…..!
Niemand kan ontkennen dat zwarte piet eruit ziet als een achttiende-eeuwse Moorse page en dat, hoewel dat misschien juist een verwijzing is naar de bevrijding van een slaaf door Sint Nicolaas, dit een nogal gevoelige symboliek is. Wat dat betreft gaat het inderdaad verder dan “blanke vla” en “jodenkoeken” en zouden we hier rekening mee moeten houden.
Dat betekent echter niet dat het “een stukje populaire cultuur waarin de maatschappelijke verschillen tussen mensen van verschillende afkomst worden gelegitimeerd” is. Dat sommige Nederlanders dit er misschien in zien, zegt meer over wat we verwachten van anderen dan over wat er daadwerkelijk in deze traditie te vinden is.
Als we racisme echt volledig uit willen roeien dan moeten we streven naar een samenleving waarin racisme zelfs niet meer bij mensen opkomt en om dat te doen moeten we er nu al vanuit gaan dat het zo is. Denken verander je namelijk niet met regels maar met goede voorbeelden.
Ik denk dus dat het een goede oplossing zou zijn om dat kroeshaar, die oorbellen, lippestift en kraag bij zwarte Piet weg te halen, dat ziet er sowieso niet uit, en zijn uiterlijk te updaten. Haal de omstreden symboliek weg, maar bewaar de vorm van de traditie. Misschien kunnen we daarbij zelfs meer de nadruk leggen op zwarte Piet als de bevrijdde, geemancipeerde ex-slaaf en daarmee het Sinterklaas feest omtoveren tot een anti-slavernij feest zonder zwarte Piet compleet weg te halen. Enkel het feit dat hij zwart is zou geen probleem moeten zijn, toch? De verhouding tussen zwarte Piet en Sinterklaas hoeft er namelijk geen te zijn van onderdanigheid maar juist van dankbaarheid en samenwerking.
Als ik dit hier lees dan begin ik toch wel anders te denken over het in stand houden van Zwarte Pieten met het Sinterklaasfeest.
Het is inderdaad toch wel racistisch te noemen, maar het Sinterklaasfeest hoor nu eenmaal van oudsher als traditie bij de Nederlandse cultuur.
Heel erg veel jonge maar ook oude mensen hechten veel waarde aan de warmte en gezelligheid van het Sinterklaasfeest.
Maar om er zo’n punt van te maken dat de Zwarte Pieten niet meer kunnen de dag vandaag, vind ik toch wel een beetje ver gaan !
De Nederlandse samenleving heeft de laatste 25 jaar al zoveel van zijn identiteit verloren.
Wat blijft er dan uiteindelijk nog over van de Nederlandse cultuur die we ooit hadden.
Ik zie zat donker gekleurde mensen op de televisie die er gelukkig geen probleem van maken, en het Sinterklaasfeest incl: zwarte Pieten gewoon als een gezellig December feest zien !
Ikzelf heb vaak het idee dat de donkere mensen die er wel zo’n punt van maken, vol met boosheid over van alles nog nog wat zitten.
De slavernij was heel erg !!! Ik heb in de jaren 80 de televisie serie ROOTS gezien en vond het verschrikkelijk om te zien hoe het ooit is geweest !!!
Maar er is altijd zoveel ellende op de wereld geweest ( nog steeds ) en ik droom ook van een betere wereld waarin alle mensen elkaar met respect behandelen .
Maar je kan alles wel weg willen vegen, maar dit leven gaat door en we moeten elkaar vergeven.
En er het besten van maken.
Als je blijf leven met wrok heb je geen leven, enprobeer niet te zwaar te tillen aan de persoon zwarte piet, het is maar een soort sprookjes feest voor de de gezelligheid en de kinderen.
Noem me maar ouderwets of dom: zwarte Piet is zwart, en sinterklaas is blank.
Niet omdat daar nu nog andere goede redenen voor zijn anders dan dat het traditie is en we het zo kennen en graag zo willen houden. Het is cultuurgoed dat we moeten koesteren en het is onzin om daar van alles aan op te gaan hangen.
Zowel Sint als Piet zijn fantasiefiguren en die horen te zijn zoals ze zijn en niet misbruikt te worden voor een non-discussie. En dat vind ik respectloos.
Mijn compagnon heeft een super alternatief: laat zwarte Piet weer ‘Piet de schoorsteenveger’ zijn; hij klimt door de schoorsteen om kadootjes voor de kinderen te brengen. Daardoor heeft hij zwarte vegen op zijn wangen, ‘Zwarte Piet’. En Piet kan uit Volendam komen, Venlo, Buenos Aires, New York, Paramaribo, Marrakech, Bali… Lijkt mij ideaal: het verhaal Sint en Piet blijft, alleen Piet is niet volledig zwart, draagt geen oorringen en heeft geen rode lippen, maar heeft zwarte vegen op zn wangen van het roet uit de schoorsteen. Kan bijna het hele verhaal blijven bestaan, de liedjes kunnen blijven, en we kunnen het vieren met iedereen in Nederland!!! Dan is het een kinderfeest, voor alle kinderen, zoals het volgens mij bedoeld is.
Heel eerlijk vind ik een regenboog Piet ook weer raar. Er bestaan geen oranje, blauwe, paarse, een ook geen zwarte en witte mensen… Maar, als mensen daar blij van worden omarm ik de Regenboog Piet.
Een vriend van mij stelde voor (om de discussie nog een stapje verder te brengen) om eens af en toe een zwarte (ongeschminckte) sinterklaas te laten aankomen per schip.
Heel goed geschreven!
Als we het filmpje, over oorsprong, goed bekijken zien we dat niet alleen zwarte piet ter discussie moet staan, maar het hele feest. Mensen die zeggen in God te geloven en toch dit feest, duidelijk satanisch en demonisch van oorsprong (illuminatie), vieren, houden zichzelf voor de gek!
Erg zwak en eenzijdig stuk. Ik kan op elk punt wel een opmerking geven. Ik ben zo’n ‘zielig bruin persoon dat beschermd moet worden tegen alles dat vergeleken kan worden met de slavernij’ *ademt uit*.
Een paar punten:
“de vergelijking tussen Zwarte Piet en “blanke vla” of “jodenkoek” trekt op niets. Het probleem is immers niet dat Zwarte Piet verwijst naar een kleur of afkomst op zich, maar om de relatie tussen Zwarte Piet en zijn witte baas.”
Ik zie de relatie tussen ZP en SK als de relatie die Batman heeft met Robin. Zwarte Piet is geen slaaf, sterker nog Piet wordt veel leuker weergegeven dat de ‘ strenge witte Sinterklaas’. En hoezo heeft het woord ‘neger’, ‘jood’ en ‘blanke’ niet dezelfde associatie? Blanken, joden en negers mogen niet als dezelfde soort gezien worden ofzo :)?
” Bovendien: wat levert die vergelijking met “blanke vla” ons nu echt op? Is het echt een argument of meer een drogreden waarmee het werkelijke probleem omzeild kan worden?”
Precies wat de schrijver van dit artikel telkens doet.
“Overigens: de vergelijking met de “negerzoen” is daarentegen wel degelijk terecht: “neger” is immers een woord dat eveneens verwijst naar hetzelfde slavernijverleden, en wordt door “zwarte” Nederlanders (terecht) als diep beledigend ervaren. ”
Er is NIKS racistisch aan het woord neger. Het woord neger staat gelijk aan het woord blanke. Neger = negro (zwart), blanke = blanco (wit). Sterker nog, het is een nette manier om iemand zijn huidskleur aan te duiden. Ik kan ook niet bedenken waarom negerzoen beledigend zou zijn. Ze zijn keilekker, en donkerbruin, zoals de zoen van een neger ofzo?
Het zou fijn zijn als blanken (als ik ‘negers’ had gezegd flipte nu iedereen de pan uit) eens op houden met te bepalen wat ik als donker mens moet voelen omdat zij zich schuldig voelen over de slavernij (waar zij verder geen f- mee te maken hebben…). Als ik me bij alles dat donker is beledigd moet voelen, heb ik wel een heel sneu leven. Hetzelfde geldt voor de enkele neger die overal beledigd om is, inclusief het woord halfbloedje. Gaan we dat nu elk jaar serieus nemen?
Wat een zorgvuldig stuk.
Fijn. Ik werd een beetje akelig van de discussie: zie hier
http://jacobjanvoerman.nl/elkaar-een-zwarte-piet-maken/
Verander die piet zijn kleur en niemand voelt zich meer aangesproken.
De kinderen maakt het toch allemaal niet uit.
Maar wauw…. Ik ben 22 jaar en een blanke Nederlander.
Elke keer weer wordt dat slavenverleden naar boven gehaald en ook in dit artikel staat er “ONS”
( slaven. Miljoenen mensen zijn door “ons” vermoord, ontvoerd, )
Ik hoor niet bij “ons” ik heb niks met dat verleden te maken. Ik heb het niet gedaan mijn ouders niet, mijn opa en oma niet.
Kan dat eindelijk een keer rusten.
Wat een gezeik elke keer weer zeg.
Mooi verwoord, de spijker op zijn kop.
Niet mee eens.
Als we zo gaan beginnen, hebben we straks voor elke persoon in Nederland (of de wereld) wel een bepaalde ‘ik pleit voor’ of ‘ik pleit tegen’-groep. Dikke mensen voelen zich gediscrimeerd omdat mensen naar hen kijken, dunne mensen voelen zich bekeken omdat ze zo dun zijn, mensen met rood haar voelen zich niet fijn omdat ze maar tot een klein percentage van de bevolking behoren, chinese mensen voelen zich neergezet als spleetogen, negroide mensen voelen zich neergezet als zwarte pieten, rijke mensen voelen zich neergezet als melkkoe en arme mensen voelen zich neergezet als parasieten.
Kortom, er is altijd wel wat voor (of tegen). Het leven is nou eenmaal niet altijd even fair voor iedereen- het is niet anders, ook niet als je straks zwarte piet hebt afgeschat. Enne, als je zoveel tijd hebt om tegen dit soort zaken te protesteren; denk je in dat je die energie ook kan steken in het verbeteren van je eigen positie op de maatschappelijke ladder. Een hardwerkend, bouwend, ondernemend persoon wordt gewaardeerd door iedereen, ongeacht je blank, negroide, of van andere afkomst bent.
@Jelle. Je schrijft: “Ik hoor niet bij “ons” ik heb niks met dat verleden te maken. Ik heb het niet gedaan mijn ouders niet, mijn opa en oma niet.” Daarin heb je op individueel niveau vast en zeker gelijk in.
Maar tegelijkertijd woon je wel een in maatschappij waarvan de welvaart voor een belangrijk deel gebaseerd is op de vroegere slavenarbeid. Een aanzienlijk deel van het Nederlandse kapitaal is opgebouwd over de ruggen van slaven (slavenhandel en slavernij op plantages enzo). In veel Nederlandse steden zie je nog gebouwen die met dat geld zijn neergezet, Nederlandse banken hebben er hun (begin)kapitaal aan overgehouden. Mede door de slavernij is het hier als witte beter gemiddeld toeven dan als zwarte in Amerika of Afrika. Het is wel goed om ons daar rekenschap van te geven.
Meer reacties op het artikel van Mathijs lees je op Joop.nl.
Leuk artikel voor mensen zonder kleur. Het geeft een glimp van hoe de zwarte mens denkt id nederlandse samenleving. Voor de zwarte mens is het echter geen nieuws! En eerlijk, als mens voel je toch dat er iets fout zit aan het feest. Wat voor leuke associaties je er ook bij mocht hebben. Maar zoals ik het altijd zeg. Aard van het beestje! Niet voor niks is “apartheid” een nederlands woord. Ik bedoel maar! Ik zal maar niet beginnen over allochtoon etc etc. Weet als zwarte man( of mens) wanneer je op 5 dec eruit gaat in welke land je bent en in welke wereld je leeft! Wees alert!!
Oh mijn god, wat een kolderiek van de hoogste plank. Ik lees oproepen om een openlijk debat over Sinterklaas en Zwarte Piet. Voor de moraalridders en wereldverbeteraars die nog steeds niet begrijpen wat Sinterklaas is; een Kinderfeestje dat niets met racisme van doen heeft. Als zelfs hier een debat over wordt gehouden dan breekt echt mijn spreekwoordelijke klomp.
Ik zie iemand schrijven dat Nederland miljoenen levens heeft genomen en dat Nederland een verschrikkelijk land was…dames en heren, ken alstublieft uw eigen geschiedenis. slavernij was normaal destijds en Nederland en daarmee ook de VOC was één van de weinige landen waar zowaar wetgeving was op het gebied van slavernij. De landen waar de slaven vandaan kwamen deden zelfs aan slavernij, daar hoor ik niemand zijn gal over spuwen. Nederland heeft helemaal geen miljoenen mensen omgebracht, en weet u toch het tegenbewijs te leveren (kans 0,0%) zie ik hiervan graag bronvermeldingen!
Het bovenstaande artikel zit daarbij ook nog eens vol met feitelijke onjuistheden. Als voorbeeld de nonsens over Tromp en de Ruyter, dat waren helemaal geen slavenhandelaren. De Ruyter heeft zelfs slaven bevrijdt. Nederland had zonder beide heren naar alle waarschijnlijkheid helemaal niet bestaan. Daarnaast zie ik nergens bronvermelding waar onze Mathijs zijn ‘informatie’ vandaan heeft. Dit is regelrechte bezoedeling van iemand zijn naam!
Dat tradities constant veranderen is ook gewoonweg een grove leugen, de basis blijft altijd hetzelfde en Zwarte Piet behoord tot de basis. De rechterhand van Sinterklaas, ook wel ‘Pieterbaas’ genoemd, staat gelijk aan de Sint en ondersteunt de Sint in raad en daad. En met raad en daad bedoel ik dat zij wel degelijk de Sint adviseren. even mijn feiten checken of slaven hun eigenaren ook mochten adviseren?(sarcasme) Daarnaast gaat in menig Sint verhaal, de Sint gewoon mee op stap met de Zwarte Pieten om cadeautjes uit te delen aan de kleine kinderen in deze wereld. Is de Sint dan slavendrijver van zichzelf? Een vorm van zelfkastijding die zijn weerga niet kent als ik het slecht onderbouwde non-betoog van Mathijs mag geloven.
Als ik mensen zie schrijven dat zij dit ‘een sterk stuk’ vinden (kuch, kuch) dan ben ik diep, diep, zeer diep bedroeft over de mensen hier in Nederland. Neemt u alles zo als zoete koek aan zonder even een ‘verhaaltje’ te checken op feiten?
Tot slot wil ik nog zeggen dat er allang met het slavernij verleden is afgerekend, namelijk bij de afschaffing er van(zeer terecht). En het spijt me zeer, maar ik ga mij niet verontschuldigen voor zaken die enkele honderden jaren geleden de revue gepasseerd zijn en waar ik totaal niets mee van doen heb gehad. Ik wacht met smart op de komst van de Sint en zijn Zwarte Pieten, ik hoop dat ze veel lekkers meenemen en Mathijs, jij zou de Roe moeten krijgen voor dit stuk!