Zwarte Piet en racisme: een paar kritische (peper)noten
Toen ik mij een jaar of vijf geleden aansloot bij Doorbraak, was dat een van de weinige linkse organisaties die zich expliciet en zichtbaar verbond met het toenemende protest tegen Zwarte Piet. Eerlijk is eerlijk: destijds vond ik het een verspilling van tijd en energie. Weliswaar hadden Doorbraak en andere critici gelijk, maar ik zag niet direct de meerwaarde of het politieke belang ervan. Nu sinds een paar jaar het debat in alle hevigheid is losgebarsten (en ieder jaar de gemoederen verder lijken op te lopen), ben ik overtuigd. Het debat rond Zwarte Piet is juist nu van onmetelijk belang. Niet in de laatste plaats omdat er veel meer op het spel staat dan alleen de knecht van Sinterklaas.
Maar eerst een andere anekdote: twee jaar geleden woonde ik rond deze tijd van het jaar in Engeland. Talloze keren werd me daar gevraagd wat dat fenomeen “black Pete” nu precies was. Het googelen van een paar foto’s was vaak al genoeg om mijn Engelse vrienden ervan te overtuigen dat er iets goed mis was. “Maar dat is gewoon een slaaf!”, zo reageerde werkelijk iedereen. Britten kunnen zich niet voorstellen dat het in een land met zo’n historische rol in de slavernij en slavenhandel (dat hebben Groot-Brittannië en Nederland immers met elkaar gemeen), normaal is om ieder jaar en masse dit beeld op te roepen: een oude, witte man met dito baard, omgeven door een horde zwarte knechten.
VOC-mentaliteit
Let’s face it: Zwarte Piet ís een slaaf. Zijn typische klederdracht is die van de achttiende-eeuwse Moorse page (een huisslaaf, met andere woorden). En ja: Zwarte Piet ziet er ook uit als een ‘Moor’. Al klim je duizend keer door een schoorsteen, een grote bos kroeshaar en dikke, rode lippen zal je er niet van krijgen. Overigens, tot ver in de jaren tachtig sprak Zwarte Piet op de Nederlandse televisie met een zwaar Surinaams accent. Ook dat zal hij niet uit Spanje hebben meegenomen.
Zwarte Piet verwijst naar een verleden dat veel Nederlanders eigenlijk bedroevend slecht kennen. Eeuwenlang werden economische groei en voorspoed mogelijk gemaakt door de handel in – en uitbuiting van – slaven. Miljoenen mensen zijn door “ons” vermoord, ontvoerd, gevangen gehouden, op alle mogelijke manieren misbruikt en stelselmatig gereduceerd tot last- of werkdier. Ik zeg het zonder greintje ironie: “wij” gaan vandaag beter om met onze varkens dan destijds met “onze” slaven (en dat zegt meer over dat laatste, maar dat terzijde). Vandaag de dag hebben we het daar liever niet meer over. In plaats daarvan beroepen we ons in tijden van crisis op “onze VOC-mentaliteit”, en rehabiliteren we koloniale schurken als Michiel de Ruyter of Maarten Tromp, die hier nog altijd als “zeehelden” te boek staan.
Dus, resumerend: Zwarte Piet heeft alle uiterlijke kenmerken van een ouderwetse Moorse slaaf, en Nederland heeft op z’n zachtst gezegd een problematisch verleden in de verspreiding en instandhouding van de slavernij. Zwarte Piet appelleert aan een tijd dat het normaal was om zwarte mensen te zien als middel, als productiebron die naar believen verhandeld, verscheept, verkracht en vermoord mocht worden.
Folklore
Is het dan zo gek dat niet-witte mensen in het Nederland van vandaag zich oprecht beledigd en bespot voelen, zodra onze jaarlijkse verkleedpartij van start gaat? Is het zo ontzettend raar dat men zich stoort aan de onkritische manier waarop wij een relikwie uit een problematisch verleden onkritisch in stand houden? Veel Nederlanders die zich momenteel tegen dit fenomeen keren, zijn afstammelingen van slaven die uit Afrika werden ontvoerd en op plantages overzee gedwongen te werk werden gesteld. Voor hen is het terecht problematisch dat de enige breed gedragen verwijzing naar dit slavernijverleden niets meer is dan een stompzinnig stukje folklore. Maar ook andere (“witte” en “niet-witte”) Nederlanders zien in Zwarte Piet vooral een stukje populaire cultuur waarin de maatschappelijke verschillen tussen mensen van verschillende afkomst (lees: tussen “wit” en “zwart”) worden gelegitimeerd. De een is wit en de rijke baas, de anderen zijn allemaal zwart en zijn ondergeschikten. Natuurlijk is het problematisch dat onze kinderen (“wit” én “zwart”) met dat beeld worden opgevoed. Je hoeft echt niet “zwart”, “allochtoon” of “buitenlander” te zijn om dat te zien.
Aan de andere kant: ik kan me wel voorstellen waarom veel Nederlanders (opnieuw: zowel “wit” als “zwart”) zich moeilijk kunnen indenken waar iedereen zich toch zo druk over maakt. Uiteindelijk is het Sinterklaasfeest toch vooral een feest voor kinderen, een onschuldige traditie waarin het delen van cadeaus en lekkernijen of het samenzijn met vrienden en familie centraal staan? Is dat niet waar het ons allemaal om zou moeten gaan? Waarom moet daar dan zo nodig weer een probleem van worden gemaakt?
En dus richt men Facebook-pagina’s op (“Het Sinterklaasfeest moet blijven” met zo’n 55 duizend likes, en “Zwarte Piet moet zwart blijven” met zo’n zesduizend likes), hoont men de critici weg en verkondigt men dat (zoals Rita Verdonk het eens verwoordde) “ze ons Sinterklaasfeest af willen pakken”. Of men kiest voor meer subtiele argumenten, bijvoorbeeld door de vergelijking te trekken met “blanke vla” of “jodenkoeken’ (“is dat dan ook racistisch?”), om vervolgens te stellen dat er momenteel wel belangrijkere thema’s zijn om ons mee bezig te houden.
Blanke vla
Maar we zien hoe op deze manier een interessante en legitieme discussie op simplistische wijze tot een non-issue wordt gereduceerd. De “argumenten” die voorstanders van het fenomeen Zwarte Piet aandragen, doen op geen enkele manier recht aan de kritiek van hun tegenhangers. Ten eerste: niemand heeft er ooit voor gepleit om het Sinterklaasfeest af te schaffen of zelfs “af te pakken”. Nooit wordt gezegd dat we maar van de goedheiligman zelf af moeten. Maar kunnen we niet op zoek naar alternatieven voor Zwarte Piet? Zou de Sint niet eenvoudigweg een andere knecht kunnen krijgen? Of waarom klimt hij zelf niet door de schoorsteen? De Kerstman draait er immers zijn handen ook niet voor om.
Ten tweede: ja, het Sinterklaasfeest is een gewaardeerde traditie. Maar tradities veranderen nu eenmaal. Sterker nog: tradities bestaan slechts bij de gratie van verandering. Gebruiken en culturele fenomenen die zich niet aan de tijdsgeest kunnen aanpassen, ruimen vaak vroeg of laat het veld. Soms is dat maar beter, soms is het de moeite waard om bepaalde waardevolle elementen uit die tradities te behouden en de meer problematische of vervelende aspecten achter ons te laten. We vieren toch ook carnaval zonder nog te vasten? Of Kerst zonder naar de kerk te gaan?
Ten derde: de vergelijking tussen Zwarte Piet en “blanke vla” of “jodenkoek” trekt op niets. Het probleem is immers niet dat Zwarte Piet verwijst naar een kleur of afkomst op zich, maar om de relatie tussen Zwarte Piet en zijn witte baas. Bovendien: wat levert die vergelijking met “blanke vla” ons nu echt op? Is het echt een argument of meer een drogreden waarmee het werkelijke probleem omzeild kan worden? Overigens: de vergelijking met de “negerzoen” is daarentegen wel degelijk terecht: “neger” is immers een woord dat eveneens verwijst naar hetzelfde slavernijverleden, en wordt door “zwarte” Nederlanders (terecht) als diep beledigend ervaren. Dus hebben we de naam veranderd. Is de “negerzoen” echt anders gaan smaken nu hij “chocoladezoen” of simpelweg “zoen” heet? Ik dacht het niet.
Ten vierde: ook al is men het niet eens met bekende tegenstanders van Zwarte Piet (zoals Quinsy Gario), dan nog is het frappant hoe ongelooflijk heetgebakerd en agressief er op dit debat gereageerd wordt. Misschien is het voor veel witte Nederlanders inderdaad moeilijk voor te stellen wat er nu eigenlijk echt mis is met deze “traditie”. Maar betekent dat ook meteen dat het standpunt van Gario en anderen per definitie illegitiem is? Kunnen we ons echt niet voorstellen dat “witte” mensen nu eenmaal andere associaties hebben bij Zwarte Piet dan “zwarte” mensen? Ik denk dat er iets anders aan de hand is: men voelt zich wel degelijk door de kritiek aangesproken. Men ziet dat de samenleving verandert, en haar tradities en culturele gebruiken veranderen mee. Dat is niet altijd even gemakkelijk, en daarom houdt men met toenemende agressiviteit aan die oude tradities vast. In dit geval gaat dat niet zelden samen met onverholen racistische oprispingen. Het feit dat men Gario massaal afschildert als een “jankneger” die “terug moet naar zijn eigen land” en die “weer een eigenaar moet krijgen” laat eens te meer zien dat onze samenleving nog altijd niet van dat diepgewortelde (en vaak onderhuidse) racisme is gevrijwaard.
Debat
Dat brengt mij tot mijn laatste punt: Zwarte Piet is wel degelijk een belangrijk politiek thema. Het gaat hier namelijk om veel meer dan alleen de knecht van Sinterklaas. Het gaat zelfs om veel meer dan het Nederlandse slavernijverleden. Wat hier in wezen ter discussie staat, is de manier waarop we anno 2013 kunnen praten over discriminatie en maatschappelijke verschillen op basis van huidskleur of afkomst. Wat hier ter discussie staat, met andere woorden, is niet zozeer het fenomeen Zwarte Piet op zich, maar het debat rond deze en vergelijkbare thema’s zelf. Hoe gaan we om met de impliciete en onderhuidse vormen van racisme die onze samenleving nog altijd kenmerken? Hoe maken we – in een samenleving waarin (bijna) niemand zichzelf nog als racist ziet – thema’s als racisme tóch bespreekbaar? En vooral: waarom ís dit thema voor veel mensen zo ontzettend onbespreekbaar?
Men zou daar tegen in kunnen brengen dat Gario zijn doel voorbij schiet door zijn toevlucht te nemen tot bezwaarschriften en juridische procedures. Maar door in te zetten op een verbod op de intocht van Sinterklaas, weet Gario wel degelijk een nieuwe impuls te geven aan het lopende publieke debat. Dat is niet onbelangrijk. Het debat rond Zwarte Piet wordt ieder jaar dominanter en omvattender, en dat is een goed teken: blijkbaar voelen toch veel Nederlanders aan dat er hier iets goed verkeerd zit. Het frame “Zwarte Piet is racisme” wordt ieder jaar sterker, in weerwil van haar tegenstanders. Het is een hoopvol teken dat het Sinterklaasfeest er over tien of twintig jaar misschien wel anders uit zou kunnen zien dan nu.
Maar er is nog een andere reden om dit debat gaande te houden. Ik wil leven in een samenleving waarin er niet alleen geen plaats is voor racisme, maar waarin ook oprecht wordt afgerekend met het (Nederlandse) slavernijverleden. Bovenal prefereer ik een samenleving waarin plaats is voor een publiek debat over dit soort gevoelige thema’s, waarin mensen als Gario zich kunnen uiten zonder bespot, gediscrimineerd of zelfs gearresteerd en mishandeld te worden. Het is, meer in het algemeen, vooral dit laatste – de publieke ruimte en ons recht om te protesteren – dat momenteel sterk onder druk staat. We zullen het met alle macht moeten verdedigen. Ook daarom is het debat rond Zwarte Piet zo belangrijk.
Mathijs van de Sande
Beste Marten, tegenover die geschiedschrijving met het opgeheven vingertje staat de veel en veel dominantere geschiedschrijving met borstklopperij. Er staan bijvoorbeeld in Nederland ontzettend veel beelden van “zeehelden” die kritiekloos worden opgehemeld. Het lijkt dat daar dan eveneens sprake is van morele geschiedschrijving. Ik neem aan dat je daar dan ook enorm veel moeite mee hebt.
Je schrijft dat alle “volkeren” die dat konden anderen overweldigden, vermoordden of tot slaaf maakten. Dat is nogal eenzijdige en onprecieze houding naar het verleden. Wat er in werkelijkheid gebeurde is natuurlijk dat allerlei machthebbers soldaten stuurden om anderen te vermoorden, zo waren en zijn de normen in die kringen. Tegelijk waren er ook altijd veel mensen die dat afkeurden, waaronder zeer zeker hun slachtoffers en nabestaanden. Het is wel erg gemakkelijk om de misdaden van de machthebbers en hun huurlingen toe te schrijven aan iedereen en hun misdaden zo tot “normaal” te maken. Het vermoorden en tot slaaf maken van anderen was nooit normaal of gewenst voor iedereen. Dat is te simpel. Te goedkoop om in jouw woorden te spreken.
Dat “rationalisme en humanisme” westerse vindingen of ideeën zijn is ontzettend eurocentrisch, alsof vergelijkbare waarden niet in andere werelddelen en andere beschavingen geformuleerd zijn. Daarbij kan men “het westen” met evenveel – en wellicht zelfs met meer – recht beschrijven als de oorsprong van een wereldwijde genocidale politiek (uitroeiïng van letterlijk hele bevolkingen van de Canarische eilanden tot Tasmanië) die ook uitmondde in de grootste fabrieksmatige mensenvernietiging ooit: de Shoah. Over (economische) “rationalisering” gesproken.
Ik ben geboren in Nederland. Ik heb een bruine huidskleur. Ik ben voor Sinterklaas en Zwarte Piet. Ik wil dat dit feest doorgaat, maar niet zoals het nu wordt gevierd.
5 december was voor mij als kind wachten op een reactie als;’ Jij hebt geen schmink nodig want jij bent al bruine he’. – ‘ Kijk mama, een zwarte piet’. -‘Moet jij ook geen pepernoten gooien?’
Het is een feest voor ‘iedereen’, maar wat stelt iedereen voor als alleen de ‘niet-zwarte’ het feest kan vieren? (wijl de bruine kinderen weten dat zij zullen worden aangesproken door andere kinderen)
De term Zwarte Piet is niet erg. Maar dat het symbool Zwarte Piet veel associaties heeft met een persoon van vroeger, waar mensen NU nog mee worden geconfronteerd door de viering is wel zorgelijk. Vooral voor de kinderen.
Zwarte Piet is een knecht, een hulpje of hoe men het wilt noemen. Dat is feitelijk en niks denigrerend aan. Zwarte Piet zoals het tot nu gevierd wordt is wel denigrerend naar de bruine personen van nu, waar een persoon van vroeger word benadrukt. Een bruin persoon kan en wil niet hebben dat zij van een feest van OUDSHEIDS, NU nog worden aangekeken en aangesproken.
Zwarte Piet is zwart geschminkt wat kan onderbouwen dat hij uit de schoorsteen komt. Hier is geen probleem in te vinden. Maar dat Zware Piet kroeshaar én benadrukt rode lippen heeft, onderbouwen dat hij een Afrikaanse karikatuur is. Ook het feit dat Zwarte Piet soms bruin wordt geschminkt op vervanging van zwarte schmink onderbouwt dit.
Deze bruine Afrikaanse karikatuur (de personen als bevolking) is vroeger gebruikt als slaaf. Het feit dat deze omstandigheid wordt gevierd als feest is wat de bruine persoon kwetst. Dit heeft dezelfde verwijzing als in de Verenigde Staten een blanke man in pak op knieën wordt gedragen door 100 Amerikanen die eruit zien als Arabieren. Daar zou een wereldspraak van zijn, zoals het nu gaat tussen het Midden-Oosten en de Verenigd Staten.
De type Zwarte Piet is niet erg als het geen verwijzing heeft naar een negatieve ervaring in het verleden. In bovenstaande stuk is dit duidelijk. De Verenigde Staten en de Arabische landen hebben te veel negatieve spanning dus zou zo’n vertoning van een Amerikaan in pak en 100 Amerikanen verkleed als Arabieren zou verwijzen naar het denigreren van de Arabieren. Dit heeft Zwarte Piet ook. Door de verwijzing naar het kroeshaar én benadrukte rode lippen én zwarte huid, verwijst het volk (gevormd door de vroegere blanke mensen) naar de slavernij.
De onderbouwing dat Zwarte Piet zwart is omdat hij uit de schoorsteen komt is niet juist. Als Zwarte Piet zwart is omdat hij uit de schoorsteen komt, vraag ik mij af waarom hij dan al zwart aankomt met de boot uit Spanje? Als hij uit Spanje komt dan zouden de pieten met hun eigen huidskleur en haartype van de boot af moeten komen en zwart terug moeten gaan bij het uitzwaaien. Het feit dat bij de type Zwarte Piet een kroesharige pruik, en benadrukt rode lippen horen onderbouwd deze stelling niet. Mocht dit vanaf heden veranderen de Pieten komen echt aan met de boot met eigen huidskleur ( geen kroeshaar) en gaan zwart weg, dan zou de constante verwijzing naar de slavernij met de tijd verdwijnen omdat argumenten onderbouwt kunnen worden. De bewijzen en argumenten nu onderbouwen echter naar de slavernij en om het Sinterklaasfeest te houden kunnen we dit ‘verwijzende slavenfeest’ veranderen naar ‘sinterklaas met pietenfeest van en naar Spanje’.
Ook dat Zwarte Piet traditioneel moet zijn is verontrustend. Hans en Grietje hebben altijd de zelfde naam maar veranderen ook van kapsel en gezicht, omdat met de tijd mensen veranderen. Zwarte Piet kan ook veranderen.
De titel Sinterklaas en Zwarte Piet kan en moet blijven, daar heeft het Nederlandse volk ( wij allemaal) recht op. Als zwarte piet gekleurd is blijft de Titel Zwarte Piet. Als hij geel, blauw en rood is en verschillende haartypes heeft dan is het een gekleurd feest, waarbij kleur een feest is en wordt ook niemand gekwetst. Natuurlijk houd je dan nog het verleden met de slavernij, maar dat is geschiedenis en die kan je niet veranderen.
Het Sinterklaasfeest word gevierd door kinderen maar hoe het wordt gevierd en gevormd wordt bepaald door volwassenen. Zwarte Piet is ten slotte een volwassen geschminkte persoon. De kinderen zullen het Sinterklaasfeest nog feestelijker vinden als er een stoomboot aankomt met gekleurde Pieten erop.
Indien Zwarte piet, zwart moet blijven is de plicht van de ouders, de kinderen te leren dat zwarte piet een geschminkte man is en dat er ook bruine mensen bestaan in de wereld. Maar als dit niet wordt verteld aan de keukentafel, leren kinderen dat Zwarte Piet zwarte of bruin is en die persoon op straat ook donkerbruin is dus ook een Zwarte Piet. Het gevolg is dat de bruine mensen worden gekwetst door kinderen, zonder dat dit de instelling, intentie en bedoeling is van de kinderen. Gezien wij als volk al jaren geen duidelijk onderscheid kunnen creëren voor kinderen, is er verandering nodig hoe wij als volk het feest vieren.
De reden dat men verwijst naar de Holocaust is omdat er wordt gezegd: ‘Het is mijn jeugdfeest die ik wil overgeven naar mijn kinderen’. Maar voor de nazi’s was joden vergassen ook een feest, maar zij zeggen niet:’ In mijn jeugd was dit een feest en ik wil dit overgeven aan mijn kinderen’ omdat wij als mensheid dit hebben gestopt omdat het FOUT is. Dus de stelling – Het is een kinderfeest van vroeger – is niet rechtvaardigend. Het woord feest als standpunt gebruiken dat een moment een viering is, is ook geen sterk standpunt. Als Amerikanen mensen jaarlijks 5 Nederlanders doden op een feest omdat het vroeger ook zo is gevierd, is dit niet rechtvaardig. Dus de term feest is niet positief als het alleen een feest is voor de mensen die het vieren.
Ook zeggen dat de meerderheid Zwarte Piet wilt houden is niet rechtvaardigend want in Nazi-Duitsland zeiden mensen ook ’Wij zijn met de meerderheid dus de joden mogen worden vergast’. Maar dat wilt niet zeggen dat de handeling waardig en juist is. Meerderheid van de stemmen is niet rechtvaardigend omdat de meerderheid van de stemmen kan kiezen de minderheid te vermoorden keer op keer.
Ik merk dat in de (sociale) media men te veel links of rechts oordeelt. ‘Zwarte Piet moet blijven en blijf van het Sinterklaasfeest af. ‘ Het is niet dat bruine personen af willen van Zwarte Piet als figuur. Niemand wilt de stoomboot met alleen Sinterklaas erop. Dat zou wel erg triest zijn, ook voor Sinterklaas.
Conclusie:
Nederland heeft recht op de Titel Sinterklaas en Zwarte Piet.
Nederland is van ons allemaal. Allemaal hebben we recht op een leuk sinterklaasfeest dus de Titel Sinterklaas en Zwarte Piet moet blijven.
Maar de verwijzing naar de slaven van vroeger naar de bruine persoon van nu moet stoppen. Om deze verwijzing te veranderen kan men vanaf nu het verhaal rondom Zwarte Piet veranderen door:
Zwarte Piet af te beelden als een persoon die zwart is geworden doordat deze uit de schoorsteen is gekropen. Hierbij komt Zwarte Piet aan met de stoomboot als normaal persoon ( eigen huidskleur, kan blank of bruin zijn) in schoon kostuum en bij vertrek met de stoomboot is het kostuum vies en hij zwart omdat hij door duizenden schoorstenen is gekropen. Deze vorm heeft geen kroeshaar en Zwarte Piet is zwart en niet bruin. Hij is zwart omdat hij vies is en hierdoor kan niet verwezen worden naar of slavernij of de bruine mensen van nu.
OF
Zwarte Piet wordt gevierd door de Titel Zwarte Piet te houden, maar dat de pieten alle kleuren van de regenboog zijn en verschillende haartypes hebben zodat iedereen het sinterklaasfeest kan vieren ongeacht huidskleur. Kinderen zullen deze versie zelfs leuker vinden door de vele kleurtjes. Oranje Piet zou nog leuker zijn omdat het in samenstelling staat met Nederlands Oranje als kleursymbool!
Ik hoop dat mensen begrijpen dat zoals het Sinterklaasfeest tot nu toe gevierd wordt blijft haken op het verleden van de slavernij en om allemaal gelukkig uit deze scenario te komen moeten we tot een oplossing komen waarbij Nederland als volk haar traditie kan houden zonder negatieve gevoelens naar het feest en zonder negatieve gevoelens naar elkaar.
Zodat alle toekomstige kinderen met en ongeacht huidskleur het Sinterklaasfeest leuk kunnen vieren,
Jesse –
Kan iemand aangeven of er een studie of wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de effecten, van het als kind meemaken van het sinterklaasfeest, op tieners of volwassenen? Zo ja, welke effecten? Hoe beleven kinderen dit feest? Zien wij enige vorm van discriminatie of racisme bijdekinderen? In dit kader denk ik dat de verhalen/games met geweld/vernedering welk effectenhebben. Welke kinderen associëren pieterbaas of zwarte piet met een ander volk of ras? Artikel gaat niet in op de effecten op de Nederlandse samenleving?
Beste Eric,
Natuurlijk vind ik de geschiedschrijving van alleen maar heldenverering eenzijdig. En wat die standbeelden betreft: het is mooi dat in Hoorn de toelichtende tekst op het standbeeld van Coen aangepast is aan huidige inzichten. Beide kanten van de persoon worden getoond.
Wat het eurocentrisme betreft. Tja, ik kan er weinig aandoen dat Europa zo’n belangrijke rol heeft gespeeld. Maar het had net zo goed een ander land in Eurazie (inclusief Noord-Afrika) kunnen zijn. In dat gebeid is de uitwisseling van technologie, oorlogstuig en ziektes eeuwenlang het snelst geweest. De bevolking van deze streek van Marokko/Ierland tot Japan is sneller dan elders resistent tegen ziektes geworden, heeft modernere technologieen ontwikkeld, zich sneller vermenigvuldigd en ook nog eens uiteindelijk de humanitaire revolutie bedacht. De eerste aanzetten waren inderdaad niet in Europa, maar in het Middellandse Zeegebied, Midden-Oosten en vooral China.
Dat de oorspronkelijke Amerikanen op grote schaal vermoord zijn is voor het grootste gedeelte het gevolg van de ziektekiemen en niet van de misdaden van Pizarro c.s.
Dat overal genocide heeft plaatsgevonden is inderdaad wel algemeen gesteld, maar kijk maar eens naar de Bantoe emigratie in Afrika. in een paar duizend jaar hebben ze vanuit West-Afrika op basis van technologie en aantallen (door landbouw en veeteelt) het gehele gebied van west-Afrika via Midden-Afrika tot aan Zuid-Afrika gekoloniseerd en andere bevolkingsgroepen weggedrukt, overheerst of uitgemoord (ook door ziektes) tot ze op de Hollanders en Engelsen stootten in Zuid-Afrika. Daar waren vooral de Koi-San de dupe.
Ik denk dat je het verkeerd ziet dat alleen het westen verovert en moordt. De grootste massamoordenaar aller tijden is nog steeds Djengis Khan, die met behulp van de toenmalige moderne technologie het hoogste percentage moorden (op een veroverde stad: eigenlijk altijd 100%) op zijn geweten heeft. En vooral in grote delen van zijn Rijk (Iran bijvoorbeeld) voorgoed de opgebouwde infrastructuur vernietigd heeft. Ik zou je aanraden de boeken van Diamond en Pinker te lezen over dit onderwerp.
Het lijkt me goed nog eens van je te horen. Een genuanceerde kijk op het verleden is ook goed voor een genuanceerde kijk op het heden. En die mis ik echt in jullie artikelen (weer zo’n algemene uitspraak, maar ik doe hem toch).
@Terry: veel mensen van Surinaamse en Caraïbische achtergrond geven aan dat ze rond deze tijd meer gepest en racistisch benaderd worden. Ik weet niet of dat wetenschappelijk onderzocht is, maar de vele verhalen die we de afgelopen twee weken gehoord hebben van zwarte kinderen die door witte kinderen uitgemaakt worden voor Zwarte Piet of er op andere manieren mee gepest worden, wijzen er op dat het feest grote invloed heeft op de psyche van zowel zwarte als witte kinderen. Het feest wordt het meest intensief beleefd door kinderen in de leeftijd waarop veel van de ideeën, beelden, waarden en normen min of meer vastgelegd worden voor de rest van hun leven. Het beeld van Zwarte Piet draagt er zo aan toe bij dat zowel witte als zwarte kinderen van het leven verwachten dat de witte altijd de baas zal zijn en de zwarte niet verder zal komen dan een rol als knecht, etc.
Toen de discussie op gang begon te komen vond ik het enorme onzin. Iedereen is immers slaaf geweest, nog niet zo lang geleden waren wij blanken lijfeigenen en horigen en in de industriële revolutie werden wij slaven waarover de bazen via een hongerloontje verder geen enkele verantwoording namen. Erger nog dan slavernij. En wie verkochten de Afrikaanse slaven aan de blanken? Afrikaanse handelaren… .
Als kind wist ik zeker dat Zwarte Piet een neger was, dat is me nooit anders verteld maar ik heb het ook nooit gevraagd denk ik. Zwarte Piet was gewoon Zwarte Piet. Een kind vindt een hele hoop dingen gewoon. Behalve dan als zwarte piet blauwe ogen had, dan wist ik dat het een beschilderd iemand moest zijn. Ik dacht wel altijd dat het een prins was dat zag je aan zijn kleren, de pofbroek, de mantel en de pluim op zijn baret. Ik zag er nooit een slaaf in. En waarom zwart? Hij kwam toch uit het verre en hete Spanje, ‘dat was dus logisch’.
Toen de discussie oplaaide vond ik het dus onzin. Ik vind het nu nog steeds wat overtrokken en dat van beide kanten. Mensen met Afrikaans bloed moeten ook eens willen beseffen dat de blanken ook slaaf zijn geweest. Van de andere kant ben ik tot de slotsom gekomen dat als je er mensen mee tevreden kunt stellen door Zwarte Piet NIET zwart te verven je dat dan gewoon moet nalaten. Groen, geel, oranje, blauw etc. zijn ook kleuren en de kinderen zullen het allemaal even prachtig vinden.
We moeten ons niet tegen elkaar blijven afzetten maar juist samen iets van onze zo rijk geschakeerde samenleving proberen te maken en misschien is deze discussie waarbij we elkaars gevoelens en gevoeligheden meer leren kennen een handreiking die ons dichter bij elkaar brengt.
Mijn persoonlijke inzichten rondom de Zwarte Piet kwestieDe afgelopen weken maakte ik me flink druk over de kwestie rondom het uiterlijk van ‘’Zwarte Piet’’. Ik ben Nederlandse (wit, bleekscheet, blank) en opgegroeid met Sinterklaas en Zwarte Piet. Toen ik ‘’Zwarte Piet is racistisch’’ voorbij zag komen op Facebook begon het direct te jeuken!Mijn primaire reactie: ‘’Wat een grote onzin, Zwarte Piet is niet racistisch! Hij is zwart omdat hij door de schoorsteen komt!’’ Echter begon ik me zo langzamerhand sterk af te vragen wat de argumenten waren van de ‘’Zwarte Pieten bezweerders’’. Op internet begon ik te zoeken naar verhalen van mensen die tegen Zwarte Piet zijn zodat ik het beter zou snappen. Ik vond een blog waarin de hele geschiedenis van Sinterklaas en Zwarte Piet wordt beschreven en ik zag dat dit wel degelijk gerelateerd kan worden aan de slavernij. Echter anno 2013 is er naar mijn mening geen enkele Nederlander die bij het Sinterklaasfeest de link legt naar de slavernij. De tegenstanders van Zwarte Piet leggen deze link natuurlijk nog wel en ik begrijp nu dat dit pijnlijk kan zijn maar waarom bleef ik dan zo fel tegen het veranderen van het uiterlijk van Zwarte Piet?Ik begon na te denken over wat het precies was wat er voor zorgde dat ik me zo druk maakte en opeens begreep ik het. Door Zwarte Piet racistisch te noemen noem je eigenlijk indirect erg veel Nederlanders die het feest vieren ‘’racisten’’. Dit kan tolerante Nederlanders, mijzelf in ieder geval in het verkeerde keelgat schieten. Als ik Sinterklaas vier ben ik toch juist positief bezig? Nederland en vooral de kinderen zijn gek op Zwarte Piet. De definitie van racisme volgens strafrecht artikel 137c:Hij die zich in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, opzettelijk beledigend uitlaat over een groep mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging of hun hetero- of homoseksuele gerichtheid. Is iets racistisch wanneer het racistisch wordt bedoeld door de zender of is iets racistisch als het door de ontvanger zo wordt geïnterpreteerd of moet er sprake zijn van beide om iets racisme te noemen? Ik denk dat het Nederlandse volk zich aangevallen voelt.. ik in ieder geval wel, ik voel me ‘’indirect’’ uitgemaakt voor racist. Stel, de tegenstanders van Zwarte Piet zouden zeggen: goh, moet je eens luisteren.. zoals Piet er nu uitziet doet het ons terug denken aan een verschrikkelijke tijd, kunnen we iets aan dat uiterlijk doen? Wat mij betreft op deze toon wel (ook al zou ik het erg jammer vinden). Ik merk dat ik het uiterlijk van Zwarte Piet vooral niet wil veranderen omdat ik zeker weet dat geen enkele Nederlander Sinterklaas met Zwarte Piet viert om racisme uit te dragen.
@Thiska, wist je dat zwarte en witte anti-racistische mensen al 75 jaar bezwaar maken tegen de racistische traditie van Zwarte Piet? Zonder dat de meerderheid zich daar veel van aantrekt? Hoe lang moet je netjes blijven vragen?
Verder hoeven mensen geen racistische bedoelingen te hebben om toch racistisch te doen, zie het nieuwste stuk van Mathijs: Racisme is geen mening.
Dat een flinke groep overigens wel degelijk overduidelijk racistisch is dat blijkt wel uit de reacties van de afgelopen twee weken: van scheldpartijen zoals “rot op naar je eigen land” tot regelrechte doodsbedreigingen.
Ik ben 72 jaar, stam af van twee zwarte, Afrikaanse grootmoeders, een blanke Portugees/Joodse grootvader en een Chinese grootvader. Ik heb geen trauma van mijn slavernijverleden en hoef ook geen herstelbetaling. Mijn rijkdommen heb ik om mij heen en die zijn niet in geld uit te drukken.
Ik heb mijn hele leven Sinterklaas en Zwarte Piet gevierd met mijn ouders, mijn kinderen en mijn kleinkinderen, zonder enig trauma. Ik heb een schattig zwart Pietje van anderhalf jaar en één van een maand erbij. In pietenpakjes.
De discussie vind ik opgeklopt door mensen, die dit vroeger ook met plezier vierden.Sommigen samen met mij.
Ook in 2013 vier ik sinterklaas met cadeautjes, surprises, gedichtjes en veel lekkers en een taart voor de daklozen.
Ik woon sinds 1955 in Nederland en ben op alle denkbare manieren gediscrimineerd en in contact gekomen met racisme.
Behalve w.b. zwarte piet.
Discriminatie en racisme is altijd ontkend door de witte mensen om mij heen, zelfs door mijn beste vrienden. Het heeft mij altijd verbaasd en gekwetst. Dachten zij dat ik het verzon?
Neen, lieve mensen, het bestaat nog steeds in 2013 en zal nog doorgaan tot heel Nederland van gemengd bloed is.
Maar dan ben ik al lang dood.
Betreffende BLACKFACE, de portrettering van zwarten in het Neerlands collectieve bewustzijn, kunnen we kijken naar Suske en Wiske, bvb “de vliegende aap”: https://i.imgur.com/uXzfl.jpg
Dat is een tijd gelee, Zwarte Piet is gebleven. Ook al is ie qua uiterlijke stijl opgepoetst:
http://www.youtube.com/watch?v=SAmZ31DQ-BE
Zie ook: http://juliusjoker.blogspot.nl/2013/11/sint00.html
ik ben er niet mee eens,het is ons feest.de slavernij.hebben alleen derijken gedaan.onze fam ondanks twaalf uur per dag,gewerkt te hebben,moeten wijal generatie,van weinig rond komen.ik vind die trommels,en die gekke dansen niet leuk.maar als zij daar lol mee hebben gaan hun gang maar,dat is hun tradietie,die hier wordt toe gelaten.dus laat mijn achterkleinkinderen svp genieten.
Was de zwartste Piet blank ?
Op een forum trok iemand mij met een opmerking de discussie binnen, er werd de naam ‘Bruintje’ gebruikt in de zin “Dat kan bruintje niet trekken… (of mag je dat ook niet zeggen…”, verwijzend naar de Zwarte Pieten discussie). Ik vond de Zwarte Pieten discussie ook overtrokken, en vind dat regelmatig nog. Maar het lezen dat de kinderen in Nederland zich rond deze tijd onderverdeeld zien worden in een groep die de kans loopt om ongewild Zwarte Piet genoemd te worden (al zie ik dat zelf in deze tijd niet als negatief), en een groep die daarvan verschoond blijft, geeft mij het idee dat het dieper zit dan een volwassene kan ervaren. Als die kinderen dat als negatief ervaren en daarmee tot huilen te brengen zijn, dan is denk ik de functie van het sprookje door de realiteit ingehaald, al denk ik dat de opzet zuiver was voor de tijd waarin dit sprookje ontstond…. Van die ontstaanstijd nu wil ik graag iets aan deze discussie toevoegen, omdat ik dit deel nergens genoemd zie, behalve bij naam: de schoorsteenveger.
In de tijd van dat kinderverhaal (Sinterklaas) van de onderwijzer Jan Schenkelman (1850) was er meer aan de hand op sociaal en slavernij gebied, namelijk de algemene aanvaarding van blanke slaven IN de Europese samenleving, en dat vond nog plaats tientallen jaren na de officiële afschaffing van de slavernij.
Naast kinderuitbuiting in de textielindustrie en kolenmijnen, beiden om de speciale eigenschappen van ‘ kleine mensen’, was er nog een gebied waarvan we niet veel horen. In de 17e eeuw namelijk werden voor het eerst smalle schoorstenen toegepast, voornamelijk omdat er verdiepings-bouw ontstond, en de grote brand van Londen (2 tot 5 september 1666) voor wetgeving zorgde om de tot dan toe brede schoorstenen te verbieden i.v.m. snelle overslag van vuur. Die nieuwe smalle schoorstenen moesten ontdaan worden van roet omdat ze snel dichtslibden, wat op zich weer brandgevaarlijk is, en CO vergiftiging veroorzaakt. Voor die schoonmaak werden eeuwenlang jongetjes gebruikt vanaf de leeftijd van soms 5 jaar (!), geronseld onder de (echt arme) bevolking, en ook geleverd door ‘sociale’ instituten zoals de kerk. Meestal afkomstig van gescheiden ouders, of wezen, of verkocht door de ouders. Of onwettige kinderen van rijke ouders. Ook is er sprake van ontvoeringen. Deze z.g. klimjongetjes (climbing boys) werden gedreven door de veegmeester (master sweep), en echt als slaven uitgebuit; klimmend door een tien of meer meters hoog kanaal van vaak niet meer dan 23 bij 36 cm schraapten ze het roet over zichzelf heen tot ze boven waren. Klein als ze waren moesten ze dat ook blijven zodat ze zo lang mogelijk voor de kleinste kanalen in te zetten waren, en mede om die reden kregen ze weinig te eten. Ouder als 27 jaar werden ze niet, zo vroeg blootgesteld aan misbruik en erbarmelijke omstandigheden. Willoos natuurlijk op die leeftijd, op straffe van slaag deed hij alles, er werd soms zelfs vuur aangelegd om het kind omhoog te bewegen als de wil hem ontbrak. Ze werden gemarteld om hun huid geschikt te maken voor de schuivende stenen klim. Deze praktijken waren normaal, en pas geband door wetgeving in de tweede helft van de 19e eeuw, zo’n 40 jaar NA de afschaffing van de slavernij. Eerst werd door de wetgever geëist dat een veegmeester niet meer dan 6 klimjongens in dienst kon hebben, en dat de werkdag voor hen tot 12 uur per dag werd beperkt (!).
Later werd, na de fabricage van mechanisch gereedschap, en het zoveelste dodelijk ongeluk, het gebruik van kinderen helemaal verboden.
In Europa waren het trouwens blanke jongetjes, in de Amerikaanse grote steden, vanwege de rassenscheiding, hoofdzakelijk (zo niet allen) zwarte jongetjes.
In alle gevallen gaat het om een paar eeuwen van misbruik, en in totaal honderdduizenden, zoniet miljoenen kinderen wereldwijd.
Op één moment (1792) was de schatting dat er in Londen alleen 500 klimjongetjes aan het werk waren.
Een verslag van toestanden in Groot Brittannië:
http://emoglen.law.columbia.edu/twiki/pub/EngLegalHist/ArmorieDelamirie/climbing_boys_strange_ch_2.pdf
Overeenkomsten en associaties met Zwarte Piet en klimjongen:
* gelijke jaargetijden waarin het zich afspeelt.
* Vroege afbeeldingen van deze klimjongetjes en veegmeesters (er was o.h.a. geen fotografie) tonen dezelfde takken bezem aan hun zij. Een ‘roe’ nu (“Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe.”) is exact die takken bezem, die ook de schoorsteenvegers hanteerden.
* De zak: klimjongetjes hadden een zak om roet in te verzamelen, en die werd tevens gebruikt om mee te slapen.
* De zak: klimjongetjes werden soms uit hun oorspronkelijke omgeving ‘geroofd’, ontvoerd. De zak waarin je naar Spanje wordt genomen ?
* Ontvoerde kinderen werden vul gehouden om onherkenbaar te zijn; de zwarte schmink die gebruikt wordt ?
* Was Zwarte Piet een periode ook een boeman, verhalen van de laatste klimjongens zelf spreken van ouders die bij de inkomst van de groep vegers aan hun jongste kinderen waarschuwden: “Wees zoet, anders krijgt de veegmeester je…”, wijzend naar de slecht onderhouden klimjongetjes.
* De kraag bij de Pietenkleding lijkt op de platte ragebol in vele afbeeldingen van schoorsteenvegers.
* De rode lippen…. misschien… dat dit beeld laat zien dat de jongetjes alleen hun mond regelmatig schoonveegden, ze moesten tenslotte ook eten en drinken (stof):
http://www.histoire-image.org/site/zoom/zoom.php?i=752&oe_zoom=1336
* Het hoofddeksel van Piet: klimjongetjes droegen ook iets dergelijks om hun haar ingesloten te dragen.
Misschien komt het oorspronkelijke verhaal van Zwarte Piet wel voort uit een redding door de Heilig man van een klimjongetje (afkoping), misschien zelfs een zwart klimjongetje (zeldzaam in Europa) en heeft een schuldgevoel over de (op zichzelf kleurenblinde) slavernij er een mix van gemaakt. Het feit dat ik nooit gehoord heb van dit gebied van onze geschiedenis zegt mij genoeg, en ik concludeer inmiddels dat de mens collectief slavernij wil vergeten, en dat ook ‘zwarte’ mensen dat doen door alleen de zwarte slavernij te zien. Slavernij blijkt van alle continenten en allerlei culturen en tijden. Wil iemand nu de Pieten nog wit maken ? Of zwart houden ? Misschien kunnen we zwarte Piet de bevrijde schoorsteenveger maken, en alleen een ragebol in z’n hand er bij geven, waardoor de kleur van de persoon niet meer uitmaakt. Piet als symbool van de bevrijding dus. En hij wordt zwart door de Sint genoemd omdat deze hem ooit zo vuil vond.
En als je wilt weten waarom Sint en Piet beiden deze symbiose van bevrijding en knechtschap in stand houden, dan is dat omdat Piet blij is om zijn vrijheid van het grootste deel van het jaar, maar weet dat Sint hem een paar weken nodig heeft, en hij de weg in al die miljoenen schoorstenen weet…
Beste Mathijs,
Goed verhaal ik vind ook dat zwarte piet afgeschaft moet worden.
Kinderen krijgen zo een heel verkeerd beeld bij zwarte mensen die zomaar snachts door de schoorsteen naar binnen komen.
Op mijn reactie hier net boven van 5 december 2013 heb ik nog een toevoeging:
Voor (maar ook na) het begin van de industriële revolutie werd er in Nederland (en elders) zeer veel turf gebruikt als brandstof. In 1900 was zelfs 10% van het Nederlandse landschap ontdaan van zijn turflaag (!), en veel plassen en meren in Nederland zijn helemaal ontstaan door turfafgravingen. De Nieuwkoopse Plassen, de Loosdrechtse plassen, en Vinkeveense plassen bijvoorbeeld, maar nog veel meer landschap werd door turfafgraving veranderd. Een huishouden gebruikte naar schatting een kleine 10 kubieke meter turf per jaar.
De Engelse vertaling van turf is ‘peat’, en je spreekt het uit als ‘piet’. ‘Black peat’ (zwarte turf of zwartveen) is de diepere turflaag met hoogste kwaliteit, en juist die was geschikt als brandstof voor o.a. huishoudens. Misschien dat de naam ‘Zwarte Piet’ dicht van deze ‘black peat’ afstamt. Het lijkt in ieder geval weer op een verbinding met kachel en schoorsteen uit die vroege tijd.
Fijne Sinterklaas.