De Fabel van de illegaal 93/94, zomer 2008

Auteur: Harry Westerink

Gekonkel over “uitgeprocedeerde asielzoekers” op Zaanse bajesboten

Na Rotterdam en Dordrecht heeft ook Zaanstad eind 2007 bajesboten gekregen, met plek voor 576 illegalen. Dat heeft geleid tot politiek gekonkel, leugens, hetzes, brand, zelfmoordpogingen en gelukkig ook nog een ontsnappingspoging.

Actie tegen de Zaanse bajesboten
Op 2 mei 2008 zijn vijf opgesloten migranten ontsnapt via een achteruitgang van de Zaanse boten. Ze sprongen in het water en zwommen de vrijheid tegemoet. Dat leidde onmiddellijk tot een grootscheepse klopjacht van de politie, waarbij een helikopter, een speedboot, een rubberboot, auto's, vijf speurhonden en 24 agenten werden ingezet. De politie doorzocht scheepswerven, binnenvaartschepen, bedrijven, vrachtwagens en personenauto's. Naar eigen zeggen kreeg men veel tips binnen “van mensen in de omgeving die verdachte personen hebben gezien die met een nat pak voortvluchtig leken te zijn”. Nadat de ontsnapping bekend was gemaakt ging een groep Zaandammers op de fiets de politie helpen om de vluchtelingen op te sporen. Illegalen verlinken is door de jaren heen een hobby van steeds meer mensen geworden. Helaas werden vier vluchtelingen na enige tijd weer opgepakt, van wie er een door een politiehond in zijn arm en been werd gebeten. De overgebleven vijfde wist gelukkig uit handen van de mensenjagers te blijven. “Het zijn geen gevaarlijke mensen”, verklaarde de politie na een zoekactie die deed vermoeden dat er vuurgevaarlijke tbs-ers waren ontsnapt. “Ik heb begrepen dat het allemaal wel meeviel”, suste de Zaanse PvdA-wethouder Harm Jan Egberts. Hij viel de politie ruimhartig bij.

Generaal pardon

Net als bij andere illegalengevangenissen is ook de komst van de twee bajesboten in Zaanstad gepaard gegaan met criminalisering van illegalen en met protestacties.(1) Het ministerie van Justitie heeft de gemeente Zaanstad daarbij vals voorgelicht. Er zouden volgens Justitie geen “uitgeprocedeerde asielzoekers” gevangen worden gezet, alleen “criminele illegalen”, “boeven”, “drugsmaffia” en “inbrekers”. Die leugen kwam Egberts goed uit. Door illegalen zo gelijk te stellen aan criminelen kostte het hem in 2006 weinig moeite om voor de gevangenis goedkeuring van de gemeenteraad te krijgen. Ook de fracties van GroenLinks en de SP stemden voor.

De raad toonde zich tijdens debatten over de komst van de boten wel bezorgd over het opsluiten van afgewezen vluchtelingen die mogelijk in aanmerking zouden kunnen komen voor een generaal pardon, dat spoedig daarna inderdaad van kracht werd. Egberts beweerde geruststellend dat er met het ministerie van Justitie goede afspraken zouden zijn gemaakt. Op de bajesboten zouden geen illegalen worden opgesloten met dossiers waarin ook maar één keer het woord “asiel” voorkomt, zou Justitie hem hebben verzekerd. “Er komen geen uitgeprocedeerde asielzoekers op de boten!”, riep hij dan ook beslist tegen iedereen die het maar horen wilde. “Asielzoekers zijn mensen die elders worden verdrukt en waar wij, in mijn opinie, als rijk welvarend land open voor moeten staan. Illegale vreemdelingen doorlopen geen enkele procedure om zich in Nederland te vestigen. Een beleid om de komst van illegale vreemdelingen tegen te gaan is zeer verdedigbaar en ook in overeenstemming met het landelijk beleid van mijn partij.” Schijnheilig, want Egberts PvdA leverde in de jaren 90 aan de lopende band ministers en staatssecretarissen die “het rijke welvarende land” gesloten hielden voor verreweg de meeste vluchtelingen. En uit de duim gezogen, want veel “illegale vreemdelingen” doorlopen juist wel jarenlang procedures om een verblijfsvergunning te bemachtigen.

Al snel na de ingebruikname van de boten bleek, zoals te verwachten viel, dat daar wel degelijk “uitgeprocedeerde asielzoekers” werden opgesloten. De overheid heeft bij het opsluiten van illegalen namelijk nooit een onderscheid gemaakt tussen “uitgeprocedeerde asielzoekers” die niet zouden mogen worden opgesloten, en alle andere illegalen die wel zouden mogen worden vastgezet.

Harm-Jan Egberts
Ex-asielzoekers

Een van de vele “uitgeprocedeerde asielzoekers” op de boten is een 39-jarige Ghanees, die op 18 april 2008 een zelfmoordpoging deed. Hij zat al vier keer voor langere tijd in een illegalengevangenis en werd steeds op straat gegooid omdat hij niet uitgezet kon worden. De gevangenisdirectie bestrafte zijn zelfmoordpoging met opsluiting in een isoleercel. Zijn advocaat Jaime Canales probeerde hem in mei vrij te krijgen met het argument dat hij behoort tot de categorie die niet zou mogen worden opgesloten. De advocaat kon zich beroepen op een brief uit 2006, waarin Justitie-ambtenaar Bart Kroon de afspraak met de gemeente Zaanstad daarover nog eens had bevestigd. De boten zouden volgens Kroon “geen uitzetcentrum” worden en “er zullen geen asielzoekers worden ondergebracht”. De rechter ging uiteindelijk akkoord met het absurde verweer van de IND dat de Ghanees geen “uitgeprocedeerde asielzoeker” was, maar een “ex-asielzoeker”.

Door dat gegoochel met begrippen kan de IND afgewezen vluchtelingen opsluiten zonder de afspraak met de gemeente in formele zin te hoeven schenden. Alleen de eerste vier weken na afwijzing wil de IND spreken van “uitgeprocedeerde asielzoekers”. Die periode krijgen vluchtelingen om hun “vertrek” naar het land van herkomst voor te bereiden. Wie daarna nog in Nederland blijft, wordt door de IND automatisch omgedoopt tot “ex-asielzoeker”. “Het verschil is dat de uitgeprocedeerde wacht op uitzetting en de ex-asielzoeker niet. Alleen wie op uitzetting wacht, wordt niet in Zaandam opgesloten”, aldus de IND. De meeste “uitgeprocedeerde asielzoekers” willen niet braaf en gelaten hun eigen deportatie ondergaan. Het ministerie straft hen daarom met maandenlange opsluiting.

Detentiepontons

Justitie probeert het negatieve imago van de bajesboten weg te werken. Dat is veroorzaakt door de aanhoudende protesten tegen de twee Rotterdamse boten. De omstandigheden en het bajesregime daar bleken zo beroerd dat het ministerie de Zaanse boten heeft voorzien van de deftiger benaming “detentiepontons”. Men hoopt daarmee de indruk weg te nemen dat het gaat om benauwde, wankele, tijdelijke en brandonveilige noodvoorzieningen. Toch heeft op een van de Zaanse boten inmiddels alweer brand gewoed. En het regime is verschrikkelijk, zoals in alle illegalengevangenissen.

De Zaanse gemeenteraad laat het er niet bij zitten. Diverse partijen vinden dat de afspraak wordt geschonden dat er geen “uitgeprocedeerde asielzoekers” mogen worden opgesloten. Op initiatief van de linkse stadspartij ROSA eist de raad een onafhankelijk onderzoek. Voor Egberts is het simpel, zo bleek tijdens een raadsvergadering. Iemand die na 1 april 2001 asiel heeft aangevraagd en een half jaar na het eindigen van de procedure nog steeds in Nederland is, is illegaal geworden. En illegalen mogen van hem gewoon worden vastgezet op de boten.

Noot

Terug