De Fabel van de illegaal 48, najaar 2001
Auteur: Eric Krebbers
In 1999 vonden twee Koerden de dood in het Turkse leger. Het ging om dienstweigeraars die bescherming in Nederland hadden aangevraagd, maar die door Justitie ijskoud waren teruggestuurd. Daar probeert men de zaak sindsdien voortdurend in de doofpot te stoppen.
Creatief omgaan met feiten, laat dat maar over aan de moderne ambtenaar. In het Turkse leger worden Koerdische en linkse dienstplichtigen regelmatig achtergesteld, gediscrimineerd en mishandeld. Met name als ze eerder dienst geweigerd hebben, of als hun commandant vermoedt dat ze separatistische sympathieën hebben. En dat is al snel het geval bij mannen uit de Koerdische provincies. Aldus het ambtsbericht "Turkije/Dienstplicht" dat ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken in juli 2001 samenstelden. Uit deze feiten mag echter niet afgeleid worden dat er "systematische achterstelling" plaatsvindt, schrijven de ambtenaren. En dus zouden dienstweigervluchtelingen met een gerust hart gedeporteerd kunnen worden.
Een officiële zelfmoord
Overal gaat wel eens wat mis en dus ook in het Turkse leger, zo redeneert men. Bijvoorbeeld verdachte zelfmoorden. "Sinds 1995 kennen wij 43 van zulke gevallen", zegt Coskun Üsterici van de mensenrechtenvereniging ISKD in het Turkse Izmir.1 Twee daarvan betreffen dienstweigervluchtelingen die door de Nederlandse staat gedeporteerd waren, Suleyman Aksoy en Savas Çiçek. Van de eerste maakte staatssecretaris van Justitie Cohen in de zomer van 1999 eenvoudigweg 'officieel bekend' dat het inderdaad om zelfmoord ging. Naar de dood van Çiçek beloofde hij het parlement, om er van af te zijn, een onderzoek.2 Deze doofpot-methode leek effectief, want de kwestie werd snel vergeten. Maar een actie van de dienstweigervereniging Askere Gitme! friste op 15 mei 2001 het geheugen van de Tweede Kamer-leden en de nieuwe staatssecretaris Kalsbeek weer wat op.3
Een maand later, twee jaar na dato, was er plots een 'rapport'. Het ministerie van Justitie probeerde het verslag geheim te houden en ontpopte zich onverwacht als een uiterst principieel voorstander van privacy, ofschoon Savas Çiçek zelf reeds lang dood is en zijn familie al die tijd juist heeft gestreden voor openheid in de zaak. Officiële geheimhouding biedt Justitie het voordeel dat het parlement er dan niet over mag praten, zelfs niet nu het rapport is uitgelekt en te lezen is op de website van het radioprogramma Argos. Niet dat er veel te zeggen zou zijn over die in totaal twee bladzijden tekst waarin slechts het onderzoek van de Turkse overheid naverteld wordt. Een zelfmoord kan volgens de conclusie "worden bevestigd noch tegengesproken". Geen aanleiding dus om de uitzettingen te stoppen, meent Justitie.
Een Dublin-straf
Na de dood van zijn zoon Savas was vakbondsman Suleyman Çiçek bij de Turkse autoriteiten om opheldering gaan vragen. Op uitnodiging van Nederlandse activisten kwam hij ook hier verhaal halen. Het resultaat was een serie bedreigingen in Turkije. De Nederlandse ambassade beloofde hem asiel als hij verder zijn mond zou houden over de zaak. Daar voelde hij niets voor. Enige tijd later kwam hij via Frankrijk alsnog naar Nederland. De wraak van Justitie was zoet en men besloot hem via de Dublin-procedure naar Frankrijk uit te zetten. Çiçeks vrouw, dochter, twee zonen en kleinkind mogen wel hier blijven in afwachting van hun asielprocedures.
Op 3 september kwam vader Çiçek samen met 30 activisten en sympathisanten van Askere Gitme! een serieus onderzoeksrapport eisen bij het ministerie van Justitie in Den Haag.4 Er volgde een gesprek met enkele medewerkers van Justitie. Dat leverde helaas even weinig op als het 'debat' in de vaste Kamercommissie van Justitie op 11 oktober. Een minderheid van GroenLinks, D66 en de SP eiste daar een uitzettingsstop. "De regering in Turkije is niet leuk, maar er is voor Turks-Koerdische dienstweigeraars geen zeer gevaarlijke situatie", vond PvdA-Kamerlid Middel. "En als je ze niet terugstuurt, heeft dat een aanzuigend effect en komen alle dienstweigeraars deze kant op." De inhumane essentie van het asielbeleid in een notendop. Voor staatssecretaris Kalsbeek is de zaak nu afgedaan. Ook voor Middel: "Hoewel de zaak onbevredigende aspecten blijft houden, moeten we nu maar eens een streep trekken." Maar dan liever onder de uitzettingen en niet onder de zaak Çiçek.5
Noten