De Fabel van de illegaal 68, januari/februari 2005
Auteur: Gerrit de Wit
‘Nationaal-anarchisten’ van De Vrijbuiter willen “volkse gemeenschappen”
Net als Nederland kent ook Vlaanderen een klein aantal rechts-extremisten dat dweept met het zogenaamde 'nationaal-anarchisme'. Bij de zuiderburen hebben ze zich georganiseerd in "De Vrijbuiter". Die groep brengt het tijdschrift Vrijbuiter! uit, kraakt panden en neemt deel aan ecologische en volksnationalistische acties. Dat leidde de afgelopen jaren tot nogal wat opschudding in linkse en anarchistische kringen.
De naam De Vrijbuiter is niet nieuw. In de jaren 60 gaf de Gentse afdeling van de fascistische privé-militie Vlaamse Militanten Orde (VMO) al een blad uit genaamd "De Vrijbuiter". De VMO werd in 1983 verboden. Daarna werd de naam De Vrijbuiter tot 1995 gebruikt door een jeugdbond en haar tijdschrift. Die bond kwam voort uit de restanten van het extreem-rechtse Nationalistisch Jongstudentenverbond (NJSV) Waasland, de jongerenafdeling van de nieuw-rechtse Nationalistische Studentenvereniging (NSV). De radicale Vlaams-nationalistische NSV heeft afdelingen in verschillende universitaire centra en werd begin jaren 80 nog geleid door Filip Dewinter, inmiddels leider van het Vlaams Blok. De Vrijbuiter verheerlijkte in haar blad Vlaamse collaborateurs en andere fascisten. Ook werden boeken aanbevolen waarin de holocaust ontkend werd. De Vrijbuiter liet zich vooral inspireren door de Vlaming Joris van Severen en publiceerde veel over hem. Van Severen richtte in 1931 het fascistische Verbond der Dietse Nationaal-Solidaristen (Verdinaso) op. Dat sprak zich uit voor het “corporatistische standensolidarisme” en tegen de parlementaire democratie. “Niet links, niet rechts, Vlaming”, was de slogan van het Verdinaso.
In 1997 werd De Vrijbuiter weer opgestart en veranderde men de naam van het blad in “Vrijbuiter!”. Het motto van het blad werd “Niet links, niet rechts, vooraan!”, een leus waarvan ook de Nederlandse fascistische Nationale Beweging (1) zich bedient. Met de herstart werd ook een iets andere politieke koers ingeslagen. Tegenwoordig houdt men zich verre van platte racistische uitspraken en men zegt gebroken te hebben met de rigide opvattingen van extreem-rechtse organisaties en partijen als het Vlaams Blok. Men beroept zich liever op ecologie en op het "nationaal-anarchisme".(2) Zo pleit De Vrijbuiter nog wel voor een onafhankelijke Vlaamse staat, maar wil die het liefst op termijn uiteen laten vallen in “kleine, onafhankelijke gemeenschappen waarin iedereen een stem heeft zonder het juk van de staat”. Deze “volkse gemeenschappen” zouden moeten leven in verbondenheid met de natuur en volgens heidense tradities. Migranten beschouwt De Vrijbuiter nog steeds als een bedreiging voor "de Vlaamse cultuur" en het leefmilieu, maar men is niet meer tegen migranten op zich. Alleen zouden die in hun "eigen gemeenschappen” moeten blijven of daarnaar moeten terugkeren, ook al zal De Vrijbuiter dat niet meer zo expliciet zeggen. De Vrijbuiter pleit ook voor een “Europa der volkeren” waarin ieder "volk" een eigen afgegrensde regio krijgt. Dat botst vanzelfsprekend met de anarchistische uitgangspunten die alle staatsgrenzen verwerpen. Het Vrijbuiter-anarchisme is dan ook feitelijk niet meer dan een anti-conformisme zonder enige libertaire inhoud.
Anders-globalisten
Het blad Vrijbuiter! verschijnt ongeveer vier keer per jaar in een oplage van 800 exemplaren. Er wordt veel in geschreven over ‘linkse’ onderwerpen als de strijd van de “anders-globalisten”. Zo publiceerde men bijvoorbeeld een verslag van de bijeenkomst van het World Social Forum in Porto Allegre. Ook wijdt men regelmatig uit over anarchistische kopstukken als Bakoenin en keert men zich tegen gentechnologie en milieuvervuiling. Op de Vrijbuiter-website staan veel links naar zowel nationalistische als anarchistische en ecologische organisaties. In een recent nummer besteedde men aandacht aan de mogelijke uitlevering van Cesare Battisti aan Italië. Battisti was in de jaren 70 actief voor de Italiaanse stadsguerrilla “Autonome Proletariërs voor het Communisme”. Nadat groepsleden daarvan in 1979 een juwelier doodden werd Battisti opgepakt. Hij wist echter te ontsnappen en week uit naar Mexico. Toen dat land hem dreigde terug te sturen, week hij uit naar Frankrijk, dat had besloten om hem en veel andere Italiaanse linkse militanten niet uit te leveren. De nieuwe rechtse Franse regering denkt daar anders over en Battisti werd begin 2004 een kleine maand opgesloten. Hangende het Italiaanse uitleveringsverzoek werd Battisti vrijgelaten en daarop dook hij in Frankrijk onder. Hij krijgt veel steun van de linkse oppositie in Frankrijk.
Dat Vrijbuiter! wel degelijk rechts-nationalistisch is gebleven blijkt uit het gekoketteer met nationalistische bevrijdingsstrijden overal ter wereld en uit haar anti-egalitair denken. Pagina's worden volgeschreven over de ETA en de strijd voor een onafhankelijk Baskenland.(3) Die strijd zou legitiem zijn omdat de Basken onderdrukt worden door de Spaanse staat. Ook steunt men de strijd voor een onafhankelijk Catalonië. Daarom verafschuwt men ook de Spaanse partij Partido Popular. Die rechtse partij haalde zo'n 12 procent van de stemmen bij recente regionale verkiezingen in Catalonië. Volgens Vrijbuiter! moet de oorzaak daarvan “gezocht worden in de immigratiegolf uit Latijns-Amerika waar Catalonië de laatste jaren mee geconfronteerd wordt. Deze immigranten, die zich vaak “Spaanser dan Spaans” voelen, zakken massaal af naar het rijke Catalonië en vormen er een bedreiging voor het Catalaanse karakter van de regio.”
Taal van het kapitaal
In een recent nummer is ook aandacht voor de nationale onafhankelijkheidsstrijd van de Bretonse 'nationaal-anarchistische' Coordination Bretagne Indépendante et Libertaire (CBIL). De Vrijbuiter is enthousiast over de CBIL omdat men zich organiseert “vanuit hun geschiedenis, taal, afkomst en culturele gebruiken”. Daarom vormen de Bretonnen “één volk”, aldus Vrijbuiter!. De CBIL organiseert onder andere taalonderwijs in het Bretons. Dat ziet Vrijbuiter! als een daad van verzet tegen het Franse “uniformiteitsdenken”, de Franse staat en het kapitalisme. "Het Frans en het Engels zijn de talen van het kapitaal", beweert de CBIL ook in haar blad "Le Huchoèr". Voor de CBIL is het kapitalisme iets dat van buitenaf wordt opgelegd aan het "Bretonse volk". Kritiek op de onderlinge klassenverhoudingen onder Bretonnen zal men bij de ‘nationalistische anarchisten’ dan ook niet snel aantreffen. Integendeel, de CBIL-activisten blijven juist graag in gesprek met militante rechts-nationalistische kameraden "zonder in wederzijdse cliché’s te vervallen". Allebei keren ze zich vooral tegen het "Amerikaanse imperialisme" en voeren ze actie tegen "de cultuur van McDonald's”. De CBIL-leden zien zichzelf "in de eerste plaats als Bretonnen" en willen strijden voor "het zelfbeschikkingsrecht van de volken". Ze leven dan ook in onmin met alle andere anarchisten die vinden dat “volken” slechts historische verzinsels zijn en die elke vorm van nationalisme afwijzen. Overigens gaf de CBIL tijdens de anarchistische Pinksterlanddagen in het Nederlandse Appelscha in 2003 nog een workshop. Vrijbuiter! besteedt verder veel aandacht aan allerlei nationale bevrijdingsbewegingen in pakweg Bougainville, Koerdistan, Noord-Ierland en Tsjetsjenië. Ook zou volgens het tijdschrift de cultuur van Europese “volkeren” als de Lijflanders, Kalamieden, Voten, Tataren, Kasjoeben en Kareliërs weer in ere moeten worden hersteld. Onderwerpen als anti-racisme en feminisme komen zo goed als niet aan bod in Vrijbuiter!.
Doel
De Vrijbuiter is ook een actiegroep en de drijvende kracht in het platform Doel 2020. Dat strijdt voor het behoud van het dorpje Doel en een natuurgebied dat plaats moet maken voor de uitbreiding van de Antwerpse haven. De Vrijbuiter helpt bewoners bij het verzet tegen de onteigeningsprocedures. Ook de Gentse actiegroep Wildgroei was er actief. In oktober 1999 bezetten actievoerders van Wildgroei een aantal graafmachines en ketenden zich eraan vast. Ook Vrijbuiter-leden waren uitgenodigd, waarbij waarschuwingen van andere activisten over de extreem-rechtse achtergrond van de organisatie in de wind werden geslagen. Eén machine werd bezet door Vrijbuiter-leden en skinheads met badges met Vlaamse leeuwen. Er ontstond een gespannen sfeer tussen beide groepen en Wildgroei beëindigde daarop de samenwerking. In maart 2000 organiseerde Doel 2020 een demonstratie die veel mensen trok uit Doel, en ook milieu-activisten en anarchisten uit heel België. Maar er liep ook een groep rechts-extremisten rond met Vlaams Blok-wimpels en zwarte vlaggen met het runenteken van de nazistische Vlaamse actiegroep Odal erop. Jan Creve, een van de gangmakers van De Vrijbuiter, sprak de demonstranten toe en maakte vanzelfsprekend geen probleem van de aanwezigheid van de rechts-extremisten. In juli 2000 kraakte De Vrijbuiter in Doel een oud schoolgebouw dat nog steeds dienst doet als ontmoetingsplek, café en cultureel centrum. En in oktober 2000 gaf Creve een rondleiding door Doel aan een delegatie van de nieuw-rechtse organisatie Voorpost.
De Vrijbuiter is ook actief in Baskenland. In mei 2000 werd daar gedemonstreerd tegen de bouw van de Itoiz-stuwdam die een natuurgebied zou vernietigen. Naast milieu-activisten en anarchisten liep er ook een groepje Vrijbuiters mee. Die droegen Vlaamse vlaggen en separatistische spandoeken. De overige demonstranten, met name de Duitse en Nederlandse, waren daar niet van gediend en maanden hen de vlaggen en spandoeken op te rollen. Dat deden ze, en ze vertrokken nadat iemand van de Baskische organisatie hen vertelde dat ze niet welkom waren. De Vrijbuiter neemt verder nog steeds deel aan extreem-rechtse demonstraties en activiteiten zoals die van de NSV. Men beschouwt zichzelf zo’n beetje als “de rebel binnen de traditioneel Vlaamse familie”. In die Vlaams-nationalistische kringen baart men juist opzien door bijvoorbeeld een meer 'anarchistisch' getint spandoek “Breek de staat” mee te sjouwen, terwijl de tekst “Volk breekt staat” daar gebruikelijker is.
Eenheidsleider
Veel Vrijbuiter-leden waren eerder actief in extreem-rechtse organisaties als het NJSV, de NSV, de VMO en de Vlaams Nationalistische Jeugd (VNJ), de officieuze jongerentak van het Vlaams Blok. Zo ook Jan Creve. Die was VMO-lid en in 1979 bezocht hij paramilitaire trainingskampen van die militie. In 1981 nam hij deel aan een gewelddadige VMO-aanval op een migrantencafé in Sint-Niklaas. De aanwezige migranten werden in elkaar geslagen, de ruiten en het meubilair werden vernield en tenslotte werd de zaak in brand gestoken. Creve is ook voorzitter geweest van het NJSV. In 1985 leidde hij de NJSV-delegatie die de nazistische VMO-leider Bert Eriksson bij zijn ontslag uit de gevangenis opwachtte aan de poort. Vrijbuiter Dirk Bollen was eerder medewerker van de Vlaams Blok-studiedienst en schreef onder andere de ontwerpteksten van het Vlaams Blok-congres over democratie in 1996. Arnout Collier stond bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2000 op de kieslijst van het Vlaams Blok in Beveren. Johan de Vriendt was gastspreker op de zevende contactdag van het extreem-rechtse Voorpost Nederland in mei 2000. En Siegfried Mercelot was “eenheidsleider” van de VNJ-Gent.
Vrijbuiter Goedele Janssens stond op haar beurt bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2000 op de Gentse kieslijst van het Vlaams Blok. Op 22 augustus 2004 was zij nog aanwezig op de extreem-rechtse IJzerwake in Vlaanderen (4) die wordt georganiseerd door Voorpost. De wake trok veel Vlaams Blokkers, waaronder Dewinter. Ook vooraanstaande leden van de nazistische Nationale Alliantie uit Nederland waren aanwezig. Overigens is Janssens getrouwd met de Nederlander Michel Hubert, kaderlid van de extreem-rechtse Nationale Beweging. Die dweept eveneens met het ‘nationaal-anarchisme’, maar weet zijn fascistische roots minder goed te verbergen. Hubert was actieleider van Voorpost Nederland en drijvende kracht achter een extreem-rechts kraakpand in Eindhoven waar fascistische bands op konden treden. Ook zijn er nauwe banden tussen De Vrijbuiter en het nieuw-rechtse Belgische tijdschrift TeKoS. Creve, Collier en Bollen waren daarvan tot een paar jaar geleden medewerkers, en de vooraanstaande TeKoS-medewerkers Koenraad Logghe en Guy de Martelaere waren op hun beurt voorheen betrokken bij Vrijbuiter!.
Legitimering
Hoewel De Vrijbuiter volop koketteert met anarchisme, “anti-globalisme” en ecologie, zijn de nieuw-rechtse wortels van de groep nog duidelijk herkenbaar. Men hamert namelijk continu op begrippen als cultuur, "volk", traditie en identiteit. De Vrijbuiter-ideologie komt deels voort uit het conservatief-revolutionaire gedachtegoed dat na de Eerste Wereldoorlog ontstond. Conservatief-revolutionairen waren tegen de "burgerlijke samenleving", "de massacultuur", het kapitalisme dat economische belangen boven "geestelijke waarden" stelde en tegen socialisme en communisme die met hun klassenstrijd "de volksverbondenheid” verscheurden. De conservatief-revolutionairen propageerden een radicale omwenteling en verheerlijkten de heidense mystiek, het platteland en "verbondenheid met de natuur". De stroming ging later grotendeels op in Hitlers NSDAP.
Via het uitdragen van groene denkbeelden en het aanknopen van contacten met linkse en ecologische organisaties probeert De Vrijbuiter een nieuw potentieel aan sympathisanten aan te boren, en tegelijk het rechtse gedachtegoed meer aanvaardbaar te maken. Vrijbuiters gebruik van veel thema’s en begrippen uit de alternatieve scene, en het bewust onduidelijk houden van de achterliggende ideologie, leidde in het verleden al dikwijls tot verwarring in het linkse kamp. Als gevolg van de “niet links, niet rechts”-filosofie kon De Vrijbuiter dus zelfs kortstondig samenwerken met Wildgroei. In juni 2001 verscheen in het Belgische anarchistische magazine De Nar een pleidooi van medewerker Corto Maltese om de discussie over nationalisme en anarchisme aan te gaan met De Vrijbuiter. Dat kon rekenen op zowel bijval als grote weerstand in anarchistische kringen. Eind 2002 schreef Maltese hierover een bijdrage voor Vrijbuiter!. Dat leidde tot grote frictie binnen De Nar en een discussie over de politieke lijn. Het blad ging kopje onder en werd eind 2003 voortgezet door een nieuw schrijverscollectief dat geen artikelen van Corto meer plaatst. Maltese schrijft overigens nog wel voor Vrijbuiter!. In 2003 was het weer raak. Het eco-anarchistische Brugse tijdschrift Uitgezonderd plaatste een interview met Vrijbuiter-leden over nationalisme en anarchisme. Eind 2003 verscheen een tegen-interview met Uitgezonderd in Vrijbuiter!. Uitgezonderd schreef in haar artikel lang te hebben getwijfeld over deze stap, omdat men zelf veel kritiek heeft op de Vlaams-nationalisten. Maar uiteindelijk meende men dat er geen gevaar in school. Toch heeft men zo, ongewild, De Vrijbuiter gelegitimeerd.
Noten