De Fabel van de illegaal 71/72, zomer 2005
Auteur: Harry Westerink
Vakbonden jagen op illegale arbeiders via kliklijn
In 2004 opende het Vlaams Blok een kliklijn om illegalen aan te geven. Er werd met afschuw gereageerd. Dat weerhield de Nederlandse vakbonden er niet van om op 2 mei 2005 een vergelijkbaar meldpunt te openen om illegale arbeid op bouwplaatsen te verlinken. De bonden geven de tips door aan de Arbeidsinspectie en helpen zo bij het uitroken van duizenden illegale arbeiders, waaronder veel Polen.
Uitgerekend op de dag na 1 mei, de internationale strijddag van de arbeidersklasse tegen het kapitalisme, stelden FNV Bouw, de Hout- en Bouwbond CNV en vakvereniging HZC voor het eerst arbeiders in de gelegenheid om via een meldpunt hun illegale collega's te verklikken. "Werknemers in de bouw krijgen steeds vaker te maken met oneerlijke concurrentie van goedkope buitenlandse arbeidskrachten die niet volgens de cao aan het werk zijn. We hopen dat met het meldpunt de druk toeneemt bij werkgevers die illegalen in dienst hebben, dat ze weten dat ze gepakt kunnen worden", aldus de bonden.
Maar het zijn natuurlijk vooral de illegale arbeiders die "gepakt" zullen worden. In plaats van te strijden voor gelijke rechten voor alle arbeiders, collaboreren de bonden onder het motto "eigen arbeiders eerst" met de overheid die razzia's laat uitvoeren tegen illegalen op de werkvloer. Daarmee zaaien ze verdeeldheid onder de arbeiders en spelen ze de overheid in de kaart. CNV-woordvoerder Johan Slok ontkent dat arbeiders zo tegen elkaar worden opgezet. "Er zijn nu al voorbeelden van Nederlanders die worden ontslagen en dat er daarna Polen worden ingehuurd. Nederlandse werknemers bekijken Polen nu al met argwaan. Dat zal door die telefoonlijn niet erger worden." (1)
Klikcultuur
Het Fries WAO-beraad denkt heel anders over het toenemende "klikken" in de samenleving. "Sinds het begin van de negentiger jaren hebben bedrijfsverenigingen en sociale diensten hun normen over anonieme tips aangepast aan de moderne tijd, of beter gezegd: aan de trend. Vaak zonder enige principiële discussie in bestuur of gemeenteraad is een ommezwaai van "niet" naar "wel" accepteren van anoniem klikken gemaakt. Die normverschuiving lijkt te sporen met het afbrokkelen van de solidariteit - het cement van de samenleving - ten faveure van het individuele belang, de afzonderlijke steentjes. Je hoeft geen bouwvakker te zijn om te weten dat deze ontwikkeling de onderlinge band en samenhang niet ten goede komt." Er ontstaat volgens het beraad "een formele en publieke acceptatie" van het "klikken" wanneer het als officieel beleidsinstrument ingezet wordt. Mensen worden zo aangemoedigd "om anderen aan te geven en elkaars spionnen te zijn. Sluipenderwijs wordt er een klikcultuur gemaakt, waarbij het steeds normaler wordt gevonden dat je anderen verdacht maakt."(2)
Vice-voorzitter John Kerstens zegt dat FNV Bouw via de kliklijn "bepaalde sentimenten" binnen de bond "in goede banen" wil leiden. "Al geruime tijd hoor je onder leden en kaderleden geluiden als: "de buitenlanders komen eraan". Daar heeft de bond misschien niet altijd genoeg naar geluisterd, met als gevolg dat kaderleden alleen maar harder zijn gaan roepen. Wij zijn natuurlijk niet doof voor wat er in onze achterban leeft." Daarom is de bond begonnen met "een onderzoek" naar illegale arbeid, vergelijkbaar met de invallen van de Arbeidsinspectie en de vreemdelingenpolitie bij bedrijven. Op bouwplekken "inventariseren" FNV-kaderleden sinds kort "hoe het zit met grensoverschrijdende arbeid". "Dat betekent niet dat we op buitenlanders gaan jagen", beweert Kerstens. "We hebben niet eens opsporingsbevoegdheden. Dat laten we over aan de Arbeidsinspectie waarmee we wel samenwerken."(3) Maar wie collaboreert met het "jagen" maakt ook vuile handen.
Samen met de overheid willen de bonden een dam opwerpen tegen "de Poolse vloedgolf"(4) en zo "de eigen arbeiders" beschermen. Daarvoor is er "meer blauw op de bouw" nodig, aldus topambtenaar Lex van Dijk van de Arbeidsinspectie. Om illegale arbeiders op te sporen is de "inspectiecapaciteit" de laatste jaren sterk uitgebreid. Ook de bouwinterventieteams en de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) jagen steeds intensiever. "We zijn blij met elke inspanning van werknemers en werkgevers om illegale arbeid aan te pakken", aldus Van Dijk, die "dankbaar gebruik" wil maken van "tips en signalen van FNV Bouw".(5)
Noten