De Fabel van de illegaal 73, najaar 2005
Auteur: Gerrit de Wit
ID-weigeraars gesteund door jurisprudentie
Sinds 1 januari 2005 is de Wet op de uitgebreide identificatieplicht (1) van kracht. Er wordt veel geklaagd over onterechte bekeuringen en veel mensen weigeren dan ook hun boete te betalen. Soms met succes.
De politie mag niet altijd om een identificatiebewijs vragen. Er moet een reden voor zijn, zoals het vermoeden van een misdrijf. Eind augustus 2005 waren er al zo'n 46 duizend bekeuringen uitgeschreven. Ongeveer 10 procent van de bonnen ging naar jongeren van 14 tot 18 jaar. Niet minder dan 12 duizend mensen vinden de boete niet terecht, weigeren te betalen en laten de zaak voor de rechter komen. Ook de Nationale Ombudsman ontvangt veel klachten over de identificatieplicht. Hij stelt een onderzoek in.
Onveiliger
De onvrede over de wet neemt toe, constateert het Meldpunt Misbruik Identificatieplicht.(2) Dagelijks komen er tientallen klachten binnen. Weerstand wekt vooral het uitschrijven van twee boetes bij relatief lichte overtredingen: bijvoorbeeld een wegens het rijden zonder licht en een daar bovenop voor het vergeten van een identificatiebewijs. "Nogal wat gedupeerden vinden dat de politie zich veel te onverzettelijk opstelt bij het controleren van iemands identiteit", aldus het meldpunt. De politie mag bijvoorbeeld iemand die geen paspoort, rijbewijs of identiteitskaart bij zich heeft, 6 uur lang opsluiten. "En dat gebeurt nogal eens." Ook komt het veelvuldig voor dat getuigen van ongevallen zich niet bij de politie melden, omdat ze geen papieren bij zich hebben en bang zijn om een boete te krijgen. De identificatieplicht maakt Nederland dus alleen maar onveiliger.
Bij de invoering van de identificatieplicht stelde minister van Justitie Donner dat het alleen om een toonplicht ging. Maar er is feitelijk een draagplicht omdat iedereen een identiteitsbewijs moet laten zien wanneer een bevoegd ambtenaar daar om vraagt. In andere landen met een toonplicht zoals Duitsland en Luxemburg worden personen zonder identiteitsbewijs in de gelegenheid gesteld om dat alsnog thuis op te halen. In Nederland wordt meestal meteen een boete opgelegd. Ondertussen is er een Bond van ID-weigeraars opgericht, genaamd "Geen ID - Goed ID".(3) Daar kan iedereen zich voor 15 euro verzekeren "tegen nare boetes" wegens de identificatieplicht. Een eventuele prent van 50 euro wordt geheel vergoed. Overigens dringt de bond er op aan pas te betalen als de zaak voor de rechter is geweest. Om de identificatieplicht te frustreren is het natuurlijk nog beter om geen papieren mee te nemen en om anoniem te blijven als de politie je aanhoudt. Dan kan Justitie ook geen boete opleggen.
Jurisprudentie
Op 28 september werd in de Utrechtse rechtbank een megazitting gehouden. Er waren 171 mensen opgeroepen die tezamen 181 bekeuringen niet betaald hadden. In 116 gevallen legde de rechter een boete op, meestal 60 euro. Het ging daarbij onder andere om mensen die zich niet konden identificeren toen ze aangehouden werden wegens zwartrijden, fietsen zonder licht, wildplassen en het drinken van bier op plekken waar dat niet mag. 46 zaken gingen om uiteenlopende redenen niet door en zullen later afgehandeld worden. In 19 zaken tenslotte werden de bekeurde personen door de rechter vrijgesproken. Daaronder bevonden zich veel van de in totaal slechts 14 mensen die naar de rechtszaak waren gekomen om zichzelf te verdedigen. Bij hen twijfelde de rechter er bijvoorbeeld aan of de politie wel om een identificatiebewijs had mogen vragen. Het heeft dus zin om de zaak voor te laten komen.
Een dag eerder werden ook twee vredesactivisten vrijgesproken van rechtsvervolging wegens het niet tonen van een identificatiebewijs. Op 20 januari hadden ze naast de ingang van de Amerikaanse ambassade in Den Haag met een spandoek gedemonstreerd tegen de inauguratie van president Bush. De politie arresteerde hen nadat ze geweigerd hadden om zich te identificeren. De rechter vond echter dat de politie daar niet om had mogen vragen. De activisten maakten zich immers aan geen enkel misdrijf schuldig en verstoorden de openbare orde niet. In de toekomst zullen meer activisten de vruchten van deze jurisprudentie kunnen gaan plukken.
Noten
Terug
