Ingezonden reactie Dusnieuws, 19 april 2002
Auteur: Eric Krebbers
"Word toch anarchist!" En dan...?
Ernst Naber is het niet eens met De Fabel van de illegaal dat de anti-globaliseringsbeweging zich beter zou kunnen richten tegen bevolkingspolitiek. In Dusnieuws 34 (april-mei 2002) formuleerde Naber zijn kritiek in het stuk "Van anti-bevolkingspolitiek naar anti-autoritarisme". Een reactie daarop van Fabel-medewerker Eric Krebbers.
Het voorstel van De Fabel om bevolkingspolitiek centraal te stellen, kon tot nu toe voornamelijk rekenen op domme scheldpartijen, zoals die van XminY-medewerker Kees Stad in actieblad Ravage. We stellen Nabers poging tot een serieuze kritiek daarom bijzonder op prijs. Alleen via discussies kunnen analyses en standpunten verder verduidelijkt en uitgewerkt worden. Helaas blijkt Nabers stuk vooral een wat te moeilijk geschreven theoretische oefening, gebaseerd op een aantal misverstanden.
Pr-bureaus
Volgens Naber hanteert De Fabel ten onrechte de term "anti-globaliseringsbeweging". De Fabel zou er zo in stinken, want die term zou bedacht zijn door pr-bureaus om demonstranten een reactionaire naam te geven. Maar Naber zit er zelf naast, want de verantwoordelijkheid voor die reactionaire naamgeving is niet af te schuiven op 'de vijand'. Vanaf het begin noemde die beweging zichzelf "anti-globaliseringsbeweging". Een beweging, overigens, die zijn wortels heeft in nationalistische en zelfs nieuw-rechtse hoek. Zie Gebladerte-reeks brochure nr. 17 "Nieuw rechts en de beweging tegen globalisering". Die is grotendeels gebaseerd op de ervaringen van De Fabel als secretariaat van de toenmalige anti-MAI campagne. Dat de beweging later door de relatief kleine radicaal-linksere stromingen daarbinnen tot "anti-kapitalistische beweging" is omgedoopt, is juist mede te danken aan de uitgebreide kritieken, onder meer op het gebruik van het begrip "globalisering", die De Fabel internationaal rondstuurde bij haar afscheid van de anti-MAI campagne in 1999.
"Het kapitalisme manifesteert zich in twee vormen die min of meer met elkaar in conflict zijn, zo analyseert De Fabel", meent Naber. De Fabel zou een globaliserende en een protectionistische variant onderscheiden. Naber noemt die kijk "veelbelovend", maar verwijt De Fabel "uiteindelijk indirect de kant te kiezen van de globaliserende variant". Hij blijkt de ideeën van De Fabel niet begrepen te hebben. Want de kern van de Fabel-analyse is precies het omgekeerde! Niet vanuit een linkse visie, maar alleen vanuit een rechts gezichtspunt valt zo'n onderscheid te maken tussen "nationaal" en "internationaal" (buitenlands) kapitaal. Hoewel zo'n onderscheid feitelijk onzin is, zetten nationalisten het in om de verantwoordelijkheid voor kapitalistische ellende te kunnen projecteren op "buitenlandse kapitaalbezitters", en in het ergste geval op "de joden". Doordat Naber zijn stuk vrijwel geheel baseert op deze verkeerde aanname, valt zijn kritiek grotendeels in het water.
Hulpverlening
Voordat hij in de pen klom, had Naber zich ook beter eerst even kunnen verdiepen in de uitgangspunten en de praktijk van De Fabel, bijvoorbeeld via de gelijknamige krant of website. Dan had hij niet zo denigrerend en diskwalificerend hoeven te suggereren dat De Fabel een soort hulpverleningsorganisatie is die "fantastisch werk" doet, maar die zijn "praktische activiteiten" domweg "verheft tot idee, tot lange termijn maatschappijvisie". En die dus zou moeten leren inzien dat politiek iets anders is dan hulpverlening. Maar De Fabel is in de eerste plaats een radicaal-linkse basisorganisatie die streeft naar een vrij-socialistische en feministische samenleving, zonder racisme, nationalisme of fascisme. Dat kan alleen via een fundamentele omwenteling van de sociale en bezitsverhoudingen op wereldschaal. Internationale solidariteit staat daarom centraal. De Fabel probeert die solidariteit concreet vorm te geven via de strijd met en voor migranten en vluchtelingen. Daarnaast is er de Fabel-krant en is De Fabel bezig met onder meer antifascisme, feminisme en anti-repressie. Het is dus precies omgekeerd: vanuit een samenhangende politieke overtuiging heeft De Fabel migratie en bevolkingspolitiek tot politieke speerpunten gekozen.
En omdat die praktijk rond migratie ingebed is in een radicaal-linkse visie, had Naber De Fabel niet mogen wegzetten als club van hulpverleners die via een open grenzen-ideologie de "vrije markt" voorziet van verse arbeiders, en zo dus het kapitaal zou steunen. Integendeel, De Fabel ageert juist voortdurend tegen allerlei opiniemakers en wetenschappers die de grenzen op een kier willen zetten, en arbeiders willen toelaten als tweederangs burgers met behoud van kapitalisme en uitbuiting.
De Fabel hamert bij de anti-globaliseringsbeweging steeds op het gevaar om schouder aan schouder te eindigen met nationalisten en nieuw-rechts. Ter voorkoming daarvan zou men moeten gaan denken vanuit een duidelijker links analysekader, zoals bijvoorbeeld een anti-bevolkingspolitiek analysemodel. Op zijn beurt heeft Naber nu dus twee pogingen gedaan - weliswaar tevergeefs, zoals we zagen - om aan te tonen dat men juist vanuit de ideeën van De Fabel kans loopt verzeild te raken in foute kringen, die van "globaliserende kapitalisten" die hier goedkope arbeiders binnenhalen. In een derde en laatste poging schrijft Naber: "De Fabel moet niet vreemd opkijken wanneer zij ultrarechts, extreem-conservatieven en fundamentalistische christenen naast zich op de barricade ontwaart". Daarbij verwijst hij naar de kritiek van De Fabel op de euthanasiewetgeving. Kijkend naar de praktijk blijkt dat niet zo'n vaart te lopen. Christenfundamentalisten spanden onlangs zelfs een proces aan tegen De Fabel vanwege de activiteiten en opvattingen rond abortus. Maar ook in theorie is zo'n samengaan van een campagne tegen bevolkingspolitiek met christenen en extreem-rechts ondenkbaar. Want terwijl die rechtsen juist ijveren voor een beperking van de zelfbeschikking in naam van God, "het volk" of een sterke staat, willen anti-bevolkingspolitiek-activisten de zelfbeschikking juist doen toenemen door daar ook werkelijk de voorwaarden toe te creëren. De Fabel is niet tegen euthanasie an sich, maar benadrukt juist dat allerlei sociale en economische machtsverhoudingen in de samenleving de keuzevrijheid inperken, en de machtelozen en "nuttelozen" zo in de richting van euthanasie drijven. Rond abortus speelt een zelfde probleem, zoals te lezen in het stuk "Abortus en selectie van mensen" (Fabel-krant nr. 50/51).
Anarchisme
De Fabel schreef: "Wie naar het kapitalisme kijkt vanuit andere analysemodellen dan het anti-globaliseringsmodel, die zal ook een aantal andere kapitalistische ontwikkelingen centraal zetten dan de tophoppers doen, en dientengevolge ook tot andere acties en campagnes komen. Er zijn vanzelfsprekend veel andere analysemodellen mogelijk." Het voorstel om bevolkingspolitiek centraal te stellen is nadrukkelijk niet bedoeld als alom geldend verklaringsmodel voor alle politieke processen, maar als aanknopingspunt voor de dagelijkse concrete actiepraktijk van links. Door welke bril men de wereld bekijkt, bepaalt immers grotendeels tot welke campagnes men komt.
Nabers schrijft dat in zo'n anti-bevolkingspolitiek kader het milieu er redelijk bekaaid vanaf komt. Daarin heeft hij wel gelijk. Contact met de milieubeweging zal helaas voornamelijk bestaan uit protest tegen het gebruik van het begrip "overbevolking" in sommige milieukringen. Maar het is onvermijdelijk dat een keuze voor de ene politieke speerpunt betekent dat andere naar het tweede plan verhuizen. Links is relatief klein, dus keuzen maken is onvermijdelijk. Het gaat bij het maken van die keuzen om de politieke mogelijkheden die er liggen, om de maatschappelijke tegenstellingen die zich ontwikkelen en waar links op in kan spelen. De Fabel denkt dat de processen rond bevolkingspolitiek momenteel veel meer maatschappelijke spanningen oproepen dan het milieu, en dus ook meer politieke mogelijkheden bieden.
Wat stelt Naber nu tegenover het voorstel van De Fabel? Dat is "anti-autoritarisme", zeg maar anarchisme. Een sympathiek politiek gedachtegoed, dat als het goed is bij alle sociale, politieke en economische conflicten steeds de machtsvraag centraal stelt. Daar kan De Fabel zich wel in vinden. Maar wat dan? Het anarchisme biedt op zichzelf geen handvaten voor de keuze waar en hoe de strijd het beste te beginnen. Als een organisatie zich anarchistisch noemt, zegt dat nog niets over welke strijden of campagnes men oppakt. Daartoe is een analysemodel nodig dat bepaalde politieke processen centraal stelt, zoals het anti-bevolkingspolitieke analysemodel er dus een is.
Prioriteiten
Een van de grootste problemen van het tegenwoordige radicaal-links is juist dat men al snel vaststelt anarchist, autonoom of links te zijn, maar het daar vervolgens bij laat. Wie het dan waagt om aan te komen zetten met analyses waaruit blijkt dat het ene politieke strijdpunt politiek zinvoller is dan het andere, die loopt grote kans weggehoond te worden. We zijn immers allemaal anarchist, en wat we doen, dat doen we vanuit anarchistische ideeën en omdat we het leuk vinden, zo is de houding van veel activisten. Daar blijkt in Nederland eenvoudigweg geen discussie over mogelijk. En precies op die manier, zonder echte analyse, is de radicaal-linkse beweging, inclusief De Fabel, destijds op de toevallig langs razende anti-globaliseringstrein gesprongen.
Nabers wil daarentegen een liefst zo algemeen mogelijke noemer kiezen, "anti-autoritarisme", om zo al die verschillende activisten die allemaal wat anders verkiezen te doen, toch het gevoel te geven samen een beweging te vormen. Die beweging neemt dan de vorm aan van een volledig vrijblijvend netwerk. De Fabel vindt echter dat een veel grotere gezamenlijkheid nodig is, wil er ooit sprake kunnen zijn van de machtsvorming die nodig is om veranderingen te kunnen bewerkstelligen in vrij-socialistische en feministische richting. Voor zulke machtsvorming is discussie nodig over politieke prioriteiten. Geen discussie om de discussie, maar om te komen tot zinvolle en bindende speerpunten. En dat hoeft van De Fabel vanzelfsprekend niet perse anti-bevolkingspolitiek te zijn.
In campagnes rond bevolkingspolitiek zouden veel organisaties werkelijk kunnen samenwerken, juist omdat daarbinnen anti-kapitalistische, anti-patriarchale en anti-racistische analyses samenkomen (zie ook Gebladerte-reeks nr. 20 "Bevolkingspolitiek"). En dat is iets waar Naber ook naar op zoek zegt te zijn, hoewel hij vreemd genoeg afsluit met het standpunt dat het hem "nog wel steeds in hoofdzaak over kapitalisme" gaat.