De Fabel van de illegaal 80/81, winter 2007
Auteurs: Jan Tas en Harry Westerink
Leidse vluchtelingen tussen wal en schip
Nadat een breed gedragen Leidse petitie voor meer steun aan dakloze vluchtelingen (1) niet werd opgepakt door het college van B&W, maakte een initiatiefgroep in september 2006 met het rapport "Tussen wal en schip" een inventarisatie van "vreemdelingen in de knel in Leiden". Een gesprek met GroenLinkser Cor Smit, een van de initiatiefnemers.
Spandoeken aan de muur van de voor vluchtelingen gekraakte Leonarduskerk in Leiden, die op last van burgemeester Lenferink werd ontruimd (foto: Eric Krebbers) |
De betrokkenheid van Smit bij migranten en vluchtelingen stamt al uit de jaren 70. "Allerlei rechtse types lopen nu te roepen dat links de migranten vroeger niet heeft geholpen om te integreren, waardoor ze nu een enorme taalachterstand zouden hebben en veel te weinig zouden weten over de samenleving. Rechts zou die linkse fouten nu met harde hand moeten herstellen via de inburgeringsplicht. Maar dat is klinkklare onzin", zegt Smit. "Juist rechts liet de eerste generatie gastarbeiders uit Marokko en Turkije in de kou staan. Ze werden als ongeschoolde arbeidskrachten flink uitgebuit op de werkvloer. De overheid vond het niet nodig dat ze onderwijs kregen en de Nederlandse taal leerden. Men dacht dat ze na een paar jaar toch wel weer zouden vertrekken. Veel progressieve mensen zijn toen als vrijwilligers taalles gaan geven en hebben de migranten wegwijs gemaakt in de maatschappij. Dat heb ik zelf meegemaakt."
Vluchtelingenstad
Toen begin jaren 90 de vluchtelingenproblematiek meer aandacht kreeg, werd Smit bestuursmedewerker van de toenmalige GroenLinks-wethouders Hans De la Mar en - later - Jan Laurier. Met de campagne "Leiden, stad van vluchtelingen" probeerde de gemeente het draagvlak voor de opvang van vluchtelingen onder de bevolking te vergroten. Met de tegenactie "Leiden, stad van racisme en razzia's" leverde De Fabel destijds kritiek op de campagne, die de harde werkelijkheid van uitsluiting en uitzetting van illegalen verborg achter een veel te rooskleurig imago van vluchtelingvriendelijkheid. De Fabel voerde daarover stevige discussies, onder meer met Smit, die toen het gemeentebeleid verdedigde.(2) Smit: "Samen met De la Mar en Laurier probeerde ik de marges van het landelijke beleid op te rekken. Ik kan het niet uitstaan dat er in Leiden afgewezen vluchtelingen op straat staan en nergens steun kunnen vinden. We kregen toen veel concrete hulpvragen van vluchtelingen. Die stonden in het stadhuis vlak voor onze neus, dus we maakten hen van heel dichtbij mee. De huidige bestuursstijl is anders. Bestuur op afstand, op hoofdlijnen, heet dat dan. Dat maakt dat vluchtelingen verder weg komen te staan. De problemen worden daardoor voor bestuurders ook abstracter."
Smit stopte met zijn werk bij de gemeente in de tijd dat het rechts-populisme opkwam via Fortuyn en zijn navolgers. Hij vindt dat de vorige GroenLinks-wethouder Wim de Boer zijn verantwoordelijkheid voor afgewezen vluchtelingen heeft laten liggen. "De Boer heeft fel gereageerd op mijn kritiek en zei dat ik op de persoon speelde. Maar het ging mij om de vluchtelingen. De Boer schilderde mij af als een schreeuwerige radicaal die met de wet wilde breken. Hij stelde zich zelf juist erg terughoudend en legalistisch op." Die onsolidaire houding was De Fabel ook al opgevallen, onder meer toen De Boer in 2004 sprak tijdens een conferentie in het Leidse azc.(3) "Het conflict met De Boer was voor mij een eigenaardige ervaring. Tot 2002 werd ik vaak beschouwd als een nogal bestuurlijk en gematigd type, maar daarna kreeg ik ineens het imago van een drammerige activist. Maar ik ben niet veranderd. Het politieke klimaat is veranderd, het is sterk verrechtst. Ik vind dat De Boer meer had kunnen doen voor vluchtelingen, maar ik moet toegeven dat de politieke speelruimte veel kleiner geworden is. Tot 10 jaar geleden had de rijksoverheid die lastige linkse bestuurders uit Leiden nog nodig om azc's te kunnen plaatsen. Nu is het beleid veel repressiever en gebruikt het rijk gemeenten alleen nog maar om vluchtelingen het land uit te werken. Dat is een heel andere politieke context."
Wethouder De Boer (links) |
De Fabel organiseerde samen met andere groepen een kraakactie (4) en een demonstratie (1) om de problemen van dakloze vluchtelingen onder de aandacht te brengen. Smit pikte dat signaal op en ging met De Boer praten. "Die zei dat hij hoopte dat anderen dan de gemeente deze taak op zich zouden nemen. Maar veel mensen doen al aan opvang van vluchtelingen, die veelal hun vrienden, familieleden of landgenoten zijn. Burgers die vluchtelingen onderdak geven, ervaren dat vaak als een last. Ze krijgen te maken met radeloze, getraumatiseerde en illegaal gemaakte mensen die geen kant op kunnen. Zeker langdurige ondersteuning zet een flinke druk op huishoudens. Dat mag de gemeente mensen niet aandoen. Gemeenten hebben een zorgplicht voor alle inwoners, met en zonder papieren. Er moet een minimaal niveau van opvang zijn, een bed-bad-broodvoorziening voor iedereen. En voor sommige kwetsbare groepen, zoals zieke mensen en gezinnen met kinderen, moet meer gebeuren. Omdat de lokale overheid illegalen officieel niet mag helpen, dient zulke soort steun via subsidiëring van organisaties als het Steunpunt Uitgeprocedeerde Vluchtelingen (STUV) te verlopen. Ik vind dat De Boer voor het STUV te scherpe criteria heeft opgesteld. Daardoor krijgen veel mensen nu geen steun."
Aanjager
Samen met PvdA-er Tan Toan Hok, SP-er Kees Walle en GroenLinkser Anton Dronkers zette Smit de onvrede over het uitblijven van meer steun om in een petitie met eisen aan het gemeentebestuur. "We hebben bekende en minder bekende Leidenaren gevraagd om de petitie te ondertekenen. Dat deden ongeveer 130 mensen uit het hele maatschappelijke veld. We kregen veel enthousiaste reacties, zelfs van de VVD-ondernemer Chris Verplanke. Ook de gemeente reageerde er positief op, maar dat leidde niet tot beleidsverbetering. Ik ben teleurgesteld over de uitwerking van de petitie in het collegeprogramma. Wat daarin staat over vluchtelingen is te slap en in feite ook niets nieuws, terwijl velen daar wel op hebben aangedrongen. Wij willen echt wat gaan veranderen. Daarom hebben we een inventariserend rapport gemaakt van de problemen, samen met VluchtelingenWerk Leiden, STUV, de Gezamenlijke Diaconieën, en stichting Leiden stad van vluchtelingen. We hebben vastgesteld dat tientallen illegalen dakloos zijn, waaronder gezinnen met kinderen. Van huisarts Kea Fogelberg hoorden we dat zij illegale kinderen kent die regelrecht zijn ondervoed. Ondervoed in het rijke Nederland!"
Volgens Smit maken alle betrokken organisaties zich zorgen, ook STUV. "STUV werkt met het criterium van "juridisch perspectief". Men steunt alleen vluchtelingen die voldoende kans zouden maken. Daardoor vallen er nogal wat mensen buiten de boot. Dat kan men echter niet zozeer STUV verwijten, dat ligt aan de gemeente. Daarom moeten we richting gemeente één front vormen met een gezamenlijke pragmatische coalitie. De Fabel heeft daarbij de rol van aanjager. Als actiegroep hoeft De Fabel geen water bij de wijn te doen." In november dienden de PvdA-raadsleden Hilde Jansen en Conny Broeyer en GroenLinks-raadslid Marianne van Beek een motie in voor meer steun aan vluchtelingen. Die werd ook aangenomen.
Cor Smit (links) toen hij nog wethouders-assistent was |
Maar de motie komt onvoldoende tegemoet aan de strekking van het rapport. Smit is teleurgesteld. "In de raad had men meer kunnen doen. De gemeente Leiden is voorstander van een generaal pardon voor lang in Nederland verblijvende vluchtelingen. Raadsleden zouden dan bijvoorbeeld kunnen pleiten voor directe materiële steun aan alle vluchtelingen die onder zo'n pardon zouden kunnen gaan vallen. Er is binnen links veel meer moed en daadkracht nodig. Men kruipt veel te veel in de schulp, bang als men is voor de rechtse krachten in de samenleving. Men moet veel meer de nek durven uit te steken."
De indieners van de motie begrijpen dat de in het rapport genoemde mensen in de problemen zijn gekomen door de strenge selectiecriteria van STUV, maar men tornt niet aan die criteria. Men neemt er blijkbaar genoegen mee dat er steeds weer mensen "tussen wal en schip" zullen blijven vallen. Via brandweerpolitiek wil men nog wel de ergste vuren blussen door te pleiten voor meer steun aan illegale kinderen. Maar van het principiële motto van de initiatiefnemers "Geen mensen op straat" blijft zo weinig over.
Noten
Terug