De Fabel van de illegaal 91, voorjaar 2008

Auteur: Eric Krebbers

Rechts en de milieuvluchtelingen

Dat het klimaat verandert is inmiddels wel gemeengoed. Minder bekend is om welke veranderingen het waarschijnlijk zal gaan en hoeveel mensen daardoor op den duur zullen moeten migreren en vluchten. Sommige rechtse opiniemakers ontkennen dat er een broeikaseffect bestaat, anderen proberen de schuld te leggen bij de mensen in de Derde Wereld en willen tegengaan dat ze massaal hierheen komen.

(foto: Mona van den Berg)
Volgens berekeningen van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) zal het - als het zo door gaat - door menselijk toedoen tegen het einde van de 21e eeuw zo’n 1,4 tot 5,8 graden Celsius warmer zijn op aarde. Daar wordt regelmatig nogal laconiek over gedaan: “Een paar graden warmer zou wel lekker zijn. Daar hoeven we ons geen zorgen over te maken. Wat maakt het nu uit of het op een mooie zomerdag 21, 22 of zelfs 27 graden wordt?” Voor een dagje maakt dat inderdaad geen verschil, maar als het hele klimaat structureel 6 graden zou opwarmen levert dat voor de mensheid onvoorstelbare problemen op. Om een idee te geven: in de ijstijd was het 6 graden kouder en lag het noorden van Nederland bedekt onder anderhalve kilometer ijs.

Zes graden

In zijn verontrustende boek “Six degrees” heeft de Britse wetenschapsjournalist Mark Lynas aan de hand van talloze onderzoeken voor het eerst op een rijtje gezet hoe de aarde eraan toe zal zijn bij steeds een graadje erbij. De voorspellingen zijn gebaseerd op huidige metingen, op uiteenlopende toekomstmodellen van de uitstoot van broeikasgassen als kooldioxide en methaan, en geologische opgravingen van perioden dat op aarde vergelijkbare temperaturen heersten.

Bij een wereldwijde opwarming van gemiddeld 1 graad zullen al heel wat diersoorten uitsterven, aldus Lynas, bijvoorbeeld door het verdwijnen van leefgebieden als het Noordpoolijs en de koraalriffen. Voor de mensheid als geheel zal er minder voedsel zijn doordat een van de belangrijkste landbouwgebieden, het midden-westen van de VS, tot een woestijn zal worden.

Bij 2 graden zal er al zoveel kooldioxide uit de atmosfeer in de oceanen neerslaan dat die verzuren en onleefbaar worden voor schelpdieren en de meeste soorten plankton die aan de basis staan van de voedselketen. Veel vissoorten zullen daardoor uitsterven. Bij deze temperatuur zal uiteindelijk de complete ijskap van Groenland smelten, waardoor de zeespiegel met 7 meter kan stijgen. Ook de sneeuwkappen van de Andes en de Rocky Mountains zullen vrijwel volledig verdwijnen, waardoor miljoenensteden als Lima en Los Angeles zonder water komen te zitten. Wereldwijd zullen de voedselopbrengsten sterk afnemen door droogte.

Onomkeerbaar

Bij 3 graden zijn zowat heel zuidelijk Afrika, Pakistan en Midden-Amerika tot onleefbare woestijnen geworden. De helft van China zal uitdrogen, de andere helft steeds vaker overstromen. India zal soms overspoeld worden door supermoessons, maar soms ook jaren nauwelijks een druppel regen zien. Er zullen meer en ongekend krachtige orkanen en andere stormen komen, die in het oosten van de VS en het westen van Europa grote overstromingen veroorzaken. Maar het ergste is dat het tropisch regenwoud in het Amazonegebied volledig zal afbranden. Door die miljoenen vierkante kilometers grote vuurzee zal er in één keer zoveel kooldioxide in de atmosfeer komen dat wereldwijd de temperatuur met 1,5 graad zal stijgen. Bij 3 graden ontstaat er zo een onomkeerbaar opwarmingsproces dat zichzelf steeds verder versterkt, zelfs al zou de mensheid geen gram kooldioxide de atmosfeer meer inblazen.

Wanneer de 4 graden bereikt is, zullen de honderden miljarden ton kooldioxide en methaan die opgesloten liggen in de bevroren grond van vooral Siberië door smelting vrijkomen. Daardoor zal de wereldwijde temperatuur nog weer een graad verder oplopen. De zeespiegel zal nog 5 meter stijgen, de Sahara zal zich uitbreiden tot Zuid-Europa en Noord-Europa zal zo warm zijn als Marokko nu. Wereldwijd zullen de meeste kuststeden ondergelopen zijn en grootschalige landbouw zal vrijwel alleen nog mogelijk zijn in Siberië.

Brandbommen

Geoloog Salomon Kroonenberg wil de aarde juist opwarmen omdat er een ijstijd aankomt (foto: Mona van den Berg)
Bij 5 graden zullen de zeeën vrijwel dood zijn, en er zullen door de opwarming grote bellen methaan van de zeebodem opborrelen. Die zullen behalve onderzeese lawines en de bijbehorende gigantische tsunami’s die de kustgebieden zullen teisteren, ook de temperatuur weer met een graad opjagen omdat methaan een sterker broeikasgas is dan kooldioxide. Doordat de zeebodem minder snel opwarmt dan het land kan het wel even duren voor het zover is. Maar landen rond relatief ondiepe warme zeeën zullen als eerste geconfronteerd worden met deze effecten.

Zo’n 251 miljoen jaar geleden was het ook eens 6 graden warmer. Toen stierf tegen de 95 procent van alle diersoorten uit, waarschijnlijk door een gigantische kettingexplosie van enorme hoeveelheden opgewarmd methaanhydraat die ineens naar boven kwamen. Zo’n uitbarsting zou werken als zo’n moderne brandbom die speciaal gemaakt is om ineens alle zuurstof weg te zuigen, maar dan met de onvoorstelbare kracht van 10 duizend keer de huidige wereldvoorraad aan nucleaire wapens. Vrijwel al het leven werd in één klap vernietigd, bleef rottend achter, spoelde uiteindelijk naar zee, liet al het land kaal achter en maakte de oceanen volkomen zuurstofloos.

Anti-amerikanisme

Door menselijk toedoen verloopt de huidige opwarming veel en veel sneller dan die in vroeger tijden. Hoe snel het precies zal gaan is vanwege onder meer het vertragende effect van de diepe oceanen niet precies na te gaan. Die vertraging zorgt er overigens ook voor dat de opwarming nog tientallen, zo niet honderden jaren zal doorgaan ook zonder verdere menselijke uitstoot van broeikasgassen. Er zou daardoor momenteel zo’n 7 procent kans zijn dat we sowieso niet meer onder die cruciale 2 graden kunnen blijven, waarna het onomkeerbare opwarmingsproces zou beginnen. Om 75 procent kans te hebben onder die 2 gradengrens te blijven, mag de uitstoot wereldwijd hooguit tot 2015 stijgen, maar moet dan wel in 2030 met 60 procent zijn afgenomen en in 2050 met 90 procent, aldus de berekeningen.

De vraag is of dat zal lukken. In 1992 beloofden de rijke landen dat ze in het jaar 2000 de uitstoot van kooldioxide zouden hebben teruggebracht tot het niveau van 1990. Maar in 2000 werd er 12 procent meer uitgestoten. In 1997 had men intussen al afgesproken om het niveau in 2010 tot 5 procent onder dat van 1990 terug te brengen. De verwachting is echter dat het maar liefst 25 procent hoger zal uitvallen. Graag legt men de schuld ergens anders. Bijvoorbeeld bij de VS, dat weigert internationale milieuverdragen te ondertekenen - waaraan de andere landen zich dus ook niet houden - en waarvan de inwoners inderdaad gemiddeld per persoon twee keer zoveel uitstoten als West-Europeanen. Toch doen de beschuldigingen denken aan een gemakkelijk anti-amerikanisme, want de Europeanen zitten zelf ook ver boven het wereldwijde gemiddelde. Waarbij natuurlijk aangetekend dat het om gemiddelden gaat, en er een enorm verschil bestaat tussen arm en rijk als het om vervuiling gaat.

Vluchtelingen

Dat de klimaatsverandering ontelbare migranten en vluchtelingen zal produceren staat buiten kijf. In 1999 telde het Rode Kruis al 25 miljoen milieuvluchtelingen. Volgens het Institute for Environmental and Human Security van de VN zullen dat er in 2010 waarschijnlijk al 50 miljoen zijn.(1) Te verwachten zijn massale landverhuizingen vanwege oprukkende woestijnen, afnemende oogsten, honger en oververhitting. Anderen zullen alles ineens achterlaten en moeten vluchten voor overstromingen, stormen en oorlogen om bijvoorbeeld rivieren. Het IPCC schatte in april 2007 dat het tegen 2050 om meer dan 200 miljoen mensen zal gaan. De ngo Christian Aid kwam in een rapport met het onvoorstelbare aantal van 1 miljard vluchtelingen en migranten. In november 2007 maakte de ngo International Alert bekend dat er op termijn zelfs 2,7 miljard mensen in beweging zullen komen. Wie de gevolgen van een eventuele opwarming met bijna 6 graden werkelijk tot zich laat doordringen, zal over zulke aantallen niet meer verbaasd staan.

Simon Roozendaal
Waanzin

Rechtse opiniemakers en een piepklein aantal wetenschappers doen ondertussen doodleuk alsof er niets aan de hand is. In weekblad HP/De Tijd ontkende meteoroloog Hans Oerlemans simpelweg dat er een stroom klimaatvluchtelingen op gang komt: “Echt, dat is waanzin.”(2) Regelmatig trekt ook HP/De Tijd-columnist Dirk-Jan van Baar van leer tegen “de onheilsprofeten van het broeikaseffect” en de “totalitaire klimatologen” die geen tegenspraak zouden dulden. In werkelijkheid is het bewijsmateriaal voor de klimaatverandering zo overweldigend dat er wetenschappelijk geen speld meer tussen is te krijgen.

Geoloog Salomon Kroonenberg gooit het daarom over een andere boeg. De opwarming zou juist goed zijn omdat er straks een ijstijd aankomt. “Stoken, Greenpeace!”, riep hij in een pleidooi voor meer kooldioxide-uitstoot. Iedere oprisping van Kroonenberg en andere dwaallichten wordt steevast gepromoot in het weekblad Elsevier, met name door Simon Rozendaal, bekend van zijn pleidooien voor een nieuwe rassenleer.(3) De wetenschapsredacteur komt iedere paar maanden met een nieuw artikel om te bewijzen dat de opwarming niet bestaat, of anders niet door de mensheid wordt veroorzaakt. Volgens hem komt de opwarming door de zon. “Als de zon binnenkort naar een rustiger fase gaat, is het afgelopen met de opwarming en hoeven er dus geen maatregelen te worden genomen die de economie schaden.” Want daar gaat het hem bij de bestrijding van “de broeikasgekte” natuurlijk om: de bedrijven vrijwaren van pijnlijke ingrepen. “De broeikastheorie is links”, zo beweert hij.

Tabaksindustrie

Er is zelfs een hele industrie ontstaan rond het ontkennen. Bedrijven als de oliegigant Exxon sponsoren thinktanks als Hirsi Ali’s American Enterprise Institute (AEI) met miljoenen dollars om twijfel te zaaien. In een niet aflatende stroom artikelen zetten uiterst rechtse opiniemakers bezorgde wetenschappers en milieu-activisten weg als leugenaars, oplichters, gekken en handelaren in “junk science”. Het zouden allemaal stiekeme communisten zijn, die overheden en bedrijven willen duperen via onnodige maatregelen. Vaak zijn de nieuw gefabriceerde argumenten enkele weken later al terug te vinden in artikelen van Nederlandse opiniemakers van Rozendaal en Van Baar. Exxon biedt overigens ook wetenschappers enorme bedragen om artikelen te schrijven die de wetenschappelijke consensus rond de klimaatverandering doorbreken. Hoewel zulke artikelen vaak snel en simpel weerlegd worden door oprechte wetenschappers, blijven rechtse opiniemakers er vaak nog jarenlang mee leuren om hun gelijk te halen. Een strategie die eerder lange tijd succesvol gehanteerd is door de tabaksindustrie tegen anti-rookmaatregelen.(4)

Björn Lomborg
Een op het eerste oog slimmere strategie hanteert de Deense opiniemaker Björn Lomborg, lieveling van de Nederlandse media als het gaat om tegengeluiden. Hij heeft zichzelf het image aangemeten van de doordachte intellectueel die een tegenwicht wil bieden aan “de tsunami aan overdreven uitspraken” over de opwarming. Het broeikaseffect heeft volgens Lomborg namelijk ook goede kanten, bijvoorbeeld dat er minder mensen omkomen van de kou. Verder zouden internationale afspraken geen zin hebben omdat staten zich er toch niet aan houden, zouden alle voorgestelde maatregelen te duur zijn en andere problemen belangrijker. Maar vrijwel alle andere problemen waarmee hij vervolgens op de proppen komt, hangen nauw samen met de opwarming. In feite stelt hij keer op keer voor om alleen de gevolgen van de opwarming wat te verzachten. Maar hoe zijn de gevolgen te verzachten van het vrijwel opdrogen binnen 30 tot 40 jaar van de Ganges, de Bramaputra, de Mekong en de Yangtze, rivieren waar tezamen ruim een derde van de mensheid van afhankelijk is? Sowieso kan eigenlijk alleen een door en door racistische geest pogingen om die ellende te voorkomen als “te duur” bestempelen.

Overbevolking

Steeds vaker worden die bedreigde miljarden mensen in Azië zelf verantwoordelijk gesteld voor de opwarming. De snel groeiende bevolkingen en economieën van onder meer China en India zouden ons allemaal de das om doen. Daarbij wordt selectief gewezen op de hoge groei van de uitstoot per persoon. Dat de feitelijke uitstoot per Chinees of Indiër nog geen fractie bedraagt van die van de gemiddelde Europeaan wordt meestal verzwegen. Daarbij komt een flink deel van de Chinese uitstoot op rekening van alle fabrieken die er op volle toeren draaien voor de westerse consument. De toon is inmiddels gezet. Vooral de “snel stijgende wereldbevolking” zou problemen geven, aldus ook bijvoorbeeld Van Baar.

De extreem-rechtse ideologie over “overbevolking” (5) krijgt zo de wind weer mee bij rechts en in milieukringen. Een belangrijke bijdrage daaraan leverde ook het in 2006 verschenen boek “Ondergang” van de zeer invloedrijke Amerikaanse biogeograaf Jared Diamond.(6) Die herleidt daarin de ondergang van eerdere beschavingen steevast tot de gevolgen van “overbevolking” voor het milieu. Ook de huidige milieuproblemen van bijvoorbeeld Californië zouden komen door bevolkingsdruk, in het bijzonder door migranten. Als een volleerd racist vergelijkt hij de schade die geïmporteerde Chinese paddenstoelen en insecten toebrengen aan Amerikaanse bossen met de vermeende “ecologische en economische” problemen die Chinese migranten zouden veroorzaken. Wat Diamond betreft zou het rijke Westen alle ontwikkelingshulp moeten staken, want de arme landen zouden hun armoede zelf veroorzaken via een te grote bevolkingsgroei.

Beheersing

Er schijnen al aanhangers te zijn van de ideologie van “overbevolking” die fantaseren over de wereldwijde invoering van “voortplantingsrechten” die net als emissierechten voor kooldioxide verhandeld zouden kunnen worden. Dat zou leiden tot een wereld waarin zwarte kinderen een zeldzaamheid worden en miljarden vrouwen maandelijks hun menstruatie moeten laten controleren. Waarschijnlijker is dat allerlei programma’s voor opstand- en migratiebeheersing de komende decennia steeds verder zullen worden geïntensiveerd.(7) Al jaren werken wetenschappers en militaire strategen aan methoden om de bevolking van de Derde Wereld op zijn plaats te houden. Een groot deel van de betreffende mensen wordt inmiddels door rechtse economen “overbodig” voor het kapitalisme geacht en woont opeengepakt in oneindige sloppenwijken. Met steeds meer militaire inzet zullen westerse regeringen proberen om de groeiende stroom milieuvluchtelingen te stuiten. De duizenden doden die er nu al vallen in de Middellandse Zee vormen wellicht slechts het begin van de grote landverhuizingen die de wereld nog te wachten staan.

HP/De Tijd-columnist Dirk-Jan van Baar
Bij de analyses van “overbevolkings”-ideologen en andere rechtse opiniemakers - van Van Baar tot Al Gore - wordt het klimaatprobleem vakkundig van elke politieke context gestript. Maar juist het wereldwijde politieke en economische systeem veroorzaakt de problemen. De inherente groeidwang van het kapitalisme, waarbij de kosten van het plunderen en vervuilen van de natuur niet in rekening worden gebracht. Een systeem gebaseerd op uitbuiting, diefstal en verdrijving, en dat pas met de opkomst van de stoommachine (kolenverbranding) en verbrandingsmotor (olie) echt kon doorbreken, en dus innig verbonden is met de uitstoot van kooldioxide. Oplossingen die het kapitalisme niet ter discussie stellen, hebben sowieso weinig kans van slagen. De handel in emissierechten beperkt vooral de uitstoot van kooldioxide door armen. Ook de vervanging van aardolie door biobrandstoffen dringt de uitstoot nauwelijks terug. Erger nog: er is daardoor inmiddels een ongelijke strijd om de voedseloogsten ontstaan tussen de Westerse automobilist en de armen in de Derde Wereld. Doordat steeds meer automobilisten op bijvoorbeeld maïs rijden is de prijs daarvan in Mexico in een jaar tijd verdubbeld, met als gevolg voedselrellen. En de belangrijkste oorzaak van de wereldwijde ontbossing is inmiddels de aanleg van palmolieplantages voor biobrandstof.

Koloniaal recept

Zo wordt de milieucrisis volgens het bekende racistische en koloniale recept afgewenteld op de Derde Wereld, waar de gevolgen van de klimaatsveranderingen toch al het zwaarst zullen zijn. Bij alle plannen om de uitstoot te verminderen, wordt dan ook steevast uitgegaan van de huidige wereldwijde racistische wanverdeling van welvaart. Zelden wordt bijvoorbeeld berekend hoeveel iedere individuele aardbewoner zou mogen uitstoten wanneer er werkelijk eerlijk verdeeld zou worden. Journalist George Monbiot heeft dat voor de verandering wel eens gedaan.(8) In 2030 zou wereldwijd 60 procent minder mogen worden uitgestoten, en dat zou bij een eerlijke verdeling neerkomen op een gemiddelde reductie van 90 procent per persoon in de rijke landen.

Noten

Terug