De Fabel van de illegaal 52/53, zomer 2002
Auteur: Eric Krebbers en Jan Tas
De laatste jaren groeit er van links tot rechts een consensus over "de aanpak van illegale arbeid". Meer en meer beleidsmakers, opiniemakers, wetenschappers en zelfs activisten raken het met elkaar eens dat de omstandigheden van illegale arbeiders verbeterd zouden moeten worden met behoud van hun illegaliteit. Streven naar legalisering zou uit de tijd zijn. De toenemende steun voor meer arbeidsrechten voor illegalen is vanzelfsprekend verheugend. Het is echter zorgwekkend dat dat ten koste gaat van de strijd voor legalisering.
De FNV trok enige tijd geleden haar steun in voor de legaliseringscampagne van de "witte" illegale arbeidsmigranten. In zijn 1 mei-toespraak zei FNV-voorzitter Lodewijk de Waal dit jaar echter dat de vakbond zich voortaan weer voor illegale arbeidsmigranten gaat inzetten. Maar "wij zeggen niet tegen onze leden bij de marechaussee dat ze moeten stoppen met het uitzetten van mensen die na een hele procedure terug moeten naar hun eigen land", aldus De Waal. "De overheid bepaalt of mensen hier mogen zijn of niet. Maar wij zeggen wel: als je hier bent, heb je er recht op menswaardig behandeld te worden." Het is voor de FNV dus op zich geen probleem dat arbeiders geïllegaliseerd worden. Sterker nog, De Waal pochte dat de nieuwe FNV-aanpak goed aansluit bij het streven van Justitie om de komst naar Nederland van illegale arbeiders zoveel mogelijk te bemoeilijken. "We willen ervan af dat voor illegale arbeid te weinig betaald wordt. We willen af van de aanzuigende werking die dat heeft. Ik denk dat illegale arbeid dan teruggedrongen wordt, omdat het voor werkgevers een stuk minder aantrekkelijk is om illegalen aan te nemen, ze zijn dan per slot van rekening niet meer spotgoedkoop."
Een aanwezige woordvoerder van de werkgeversorganisatie VNO-NCW toonde zich niet bepaald enthousiast. Toch groeit ook in die kringen de sympathie voor dit type ideeën. Ronald de Ley, adviseur van de werkgeversverenigingen AWVN en VNO-NCW, zei bijvoorbeeld: "Het is legitiem om als vakbond te weigeren het onderscheid te maken. Tenslotte is het vraagstuk legaal of illegaal een politiek probleem. Op basis van internationale verdragen over arbeid, dienen mensen die werken, netjes behandeld te worden, ongeacht hun status."
Wetenschap
In wetenschappelijke hoek zijn vergelijkbare geluiden te horen. Bijvoorbeeld bij het Instituut voor Migratie en Etnische Studies (IMES), dat gelieerd is aan de Universiteit van Amsterdam en dat onderzoek doet voor Justitie.1 IMES-medewerkers als J. Doomernik, R. Penninx en H. van Amersfoort promoten de invoering van een "gedifferentieerd burgerschap".2 Arbeidsmigranten zouden dan niet meer in aanmerking kunnen komen voor legalisering, maar uitsluitend voor een soort tweederangs burgerschap met veel minder rechten dan 'Nederlanders'. In die situatie zouden hun arbeidsrechten beter geregeld kunnen worden. Wanneer ze geen bijdrage meer leveren aan de Nederlandse economie, zou de overheid de arbeiders weer moeten deporteren, zo vinden de wetenschappers.
In februari 1999 nam het solidariteitsfonds XminY uit Amsterdam het initiatief tot het oprichten van Bureau Zwart?Werk. Men wil illegalen bijstaan bij het vinden van betaald werk zodat zij in hun eigen bestaan kunnen voorzien. Op zich een prima initiatief, maar legalisering komt ook bij Zwart?Werk niet meer ter sprake. Het Bureau zit wat dat betreft op dezelfde lijn als het IMES. In de informatiekrant van Zwart?Werk verscheen dan ook een bijdrage van IMES-medewerker A. Zorlu en tevens een advertentie voor de Autonoom Centrum-brochure "Vlucht naar voren" waaraan ook IMES-wetenschapper J. Doomernik meewerkte. Het Autonoom Centrum lichtte de ideeën van deze 'progressieve' wetenschappers overigens al eens eerder welwillend toe in haar tijdschrift "Op de grens".
Volgens de auteur Chris Keulemans, lid van de adviesraad van de Amsterdamse vluchtelingen-steunorganisatie ASKV/SV en van het steuncomité Zwart?Werk, begint er zich een "onwaarschijnlijke coalitie af te tekenen, van migratiewetenschapper Jeroen 'Open de grenzen' Doomernik tot H.J. 'Nederland is vol' Schoo" om "gedifferentieerd burgerschap" op de politieke agenda te krijgen.3 Het oude kosmopolitische streven naar een wereld zonder grenzen, waarin alle mensen overal legaal zijn en gelijke rechten hebben, lijkt te hebben afgedaan.
Noten