De Fabel van de illegaal 65/66, zomer 2004
Auteur: Harry Westerink
Dongeradeel wordt geen Verdonkstad
In navolging van Eindhoven besloot de gemeente Dongeradeel (Dokkum en omliggende dorpen) onlangs om geen vertrekcentrum voor afgewezen vluchtelingen (1) op haar grondgebied toe te laten. Mede door actie van het Anti-Discriminatiebureau Fryslân, het Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking Fryslân en de Werkgroep Vluchtelingen Vrij weigerde de gemeenteraad om verantwoordelijk te worden voor de mensonterende gevolgen van het beleid van minister Verdonk.
Tijdens een gemeentelijke hoorzitting op 20 april 2004 bleken vrijwel alle 200 aanwezigen tegen de komst van een vertrekcentrum te zijn. Naast morele en humanitaire bezwaren was er ook politiek verzet. Het Anti-Discriminatiebureau Fryslân (ADB) en de Werkgroep Vluchtelingen Vrij (WVV) eisten verblijfsrecht voor alle vluchtelingen die onder de oude Vreemdelingenwet asiel hebben aangevraagd. Aangespoord door de protesten stemden op 29 april 18 van de 19 raadsleden tegen een centrum, tot teleurstelling van het college van B&W en tot grote ergernis van het COA en Verdonk zelf. Alleen de VVD-eenmansfractie stemde voor. Het verrassende stemgedrag van de 9 CDA-ers, die de grootste fractie vormen, ging dwars in tegen het dringende advies van CDA-Kamerleden.
Om protesten te steunen in andere gemeenten die eveneens gevraagd zijn voor zo'n centrum, heeft het ADB op een rijtje gezet wat bijdroeg aan het succes in Dongeradeel. Van groot belang was dat gezaghebbende opiniemakers als dominees en de hoofdredacteuren van de Leeuwarder Courant en het Friesch Dagblad zich ertegen uitspraken. Daarnaast werden alle raadsleden "oog in oog" gebracht met vluchtelingen die uitgezet dreigen te worden. De vluchtelingen kregen daardoor een gezicht en de raadsleden werden met de neus op de feiten gedrukt. Verder voerden het ADB en het Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking Fryslân (COS) actie door alle plaatsnaamborden over te plakken met de tekst "Verdonkeradiel". Zo gaven ze aan dat Dongeradeel een soort Verdonkstad zou worden als men met het centrum zou instemmen. Bovendien organiseerden ze een cursus voor sympathisanten om te leren hoe deportaties van vluchtelingen voorkomen kunnen worden. Het ADB riep ook op om vluchtelingen "te adopteren" door hen maandelijks geld te geven.
Boerenverstand
Voor de raadsleden bleek doorslaggevend te zijn dat er "geen sluitende oplossing" bestaat voor vluchtelingen die niet kunnen of willen terugkeren. Vanuit het vertrekcentrum belanden velen uiteindelijk toch op straat en in de illegaliteit. Daar wilden de raadsleden niet verantwoordelijk voor zijn. "Of je nu vluchteling in categorie x, y of z bent: op straat zetten is niet humaan en gaat voorbij aan de manier waarop wij ons moeten opstellen tegenover onze medemensen, juist die in een heel zwakke en kwetsbare positie zitten", verwoordde VluchtelingenWerk Fryslân-directeur Klaas Harink dit standpunt.(2) Helaas deed Harink daarbij een beroep op een veronderstelde Friese volksaard. "Friezen zagen in de Tweede Wereldoorlog het verschil tussen recht en onrecht scherp. Ook nu is dat het geval. Friesland is in verzet." Met hun "nuchtere boerenverstand" zouden "de Friezen" de plannen van Verdonk "niet kunnen vatten".(3) Maar de hetzes in Kollum na de moord op Marianne Vaatstra (4) en de aanslagen op het azc in Dongeradeel (5) hebben duidelijk gemaakt dat er net als elders ook in Friesland racisten voorkomen.
Ondanks de tegenslagen blijft Verdonk leuren met haar vertrekcentraplan. Inmiddels is ze in onderhandeling met Alphen aan den Rijn en Ter Apel. De komst van een centrum in Alphen lijkt lastig en tijdrovend te worden, in verband met de vrijstellingsprocedure om te mogen bouwen. Daarom wil ze zo snel mogelijk een centrum uit de grond laten stampen in Ter Apel, waar in de jaren 90 ook al een mensonwaardig "verwijdercentrum" stond.(6)
Noten